مقایسه قدرت پیش ‏بینی رهیافت RANAS با نظریه رفتار برنامه ‎ریزی شده در به کارگیری اقدامات مصرف پایدار آب در میان کشاورزان شهرستان مینودشت

کشاورزی مصرف‎کننده اصلی آب و آسیب‎ پذیرترین بخش اقتصادی در مواجهه با کم آبی است.  این مساله در مناطق خشک جهان به یکی از چالش‎های اصلی در مدیریت آب تبدیل شده است؛ یکی از مهم ترین راهکارها توجه به مسیله تغییر رفتار است. از این رو هدف تحقیق حاضر مقایسه قدرت پیش‎بینی نظریه رفتار برنامه‎ریزی شده و رهیافت RANAS جهت تبیین قصد به کارگیری اقدامات صرفه جویانه آب در بخش کشاورزی بود. جامعه آماری مطالعه را کشاورزان شهرستان مینودشت استان گلستان به تعداد 2358 نفر تشکیل دادند که به روش نمونه ‎گیری تصادفی چندمرحله‎ای و فرمول کوکران تعداد 331 نفر از میان آن‎ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. روایی ظاهری پرسشنامه توسط پانلی از متخصصان دانشگاهی و کارشناسان خبره جهادکشاورزی بهره گرفته شد و پایایی آن با انجام مطالعه پیش آزمون با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ از 0/603 تا 0/971 تایید شد. نتایج نشان داد که مولفه‎های نظریه رفتار برنامه ‎ریزی شده و رهیافت RANAS به ترتیب قادر به تبیین 88/5 و 89/4 درصد از تغییرات متغیر قصد رفتاری است. در نظریه رفتار برنامه ‎ریزی شده، تنها متغیر نگرش بر متغیر قصد رفتاری اثر مثبت و معنادار داشت. در رهیافت RANAS تمامی متغیرها به غیر از توانایی، بر قصد به کارگیری اقدامات مصرف پایدار آب اثر معنادار و مثبت داشتند. بر اساس ضرایب آماره بتا قوی ترین مولفه پیش بینی در هر دو مدل جهت آمادگی برای به کارگیری اقدامات صرفه جویانه آب، نگرش با ضرایب (0/933) و (0/752) بود؛ هم چنین سطح این متغیر در وضعیت ضعیف (64/4 %) قرار داشت. بنابراین، پیشنهاد می شود اداره ترویج با توجه به میانگین سنی بالا (69 سال) و سطح سواد پایین اکثریت کشاورزان (84/9 %) برنامه های ترویجی و آموزشی متناسب با شرایط آن ها را به شکل بازدیدهای میدانی، روز مزرعه و مزرعه نمایشی در مزارع کشاورزان پیشرو طراحی و اجرا نماید. یافته ها نشان داد که نظریه رفتار برنامه ریزی شده و رهیافت RANAS قدرت بالایی در تبیین پیش‎بینی قصد رفتاری دارند. اما رهیافت RANAS نسبت به نظریه رفتار برنامه‎ریزی شده بهتر قادر به شناخت تعیین‎ کننده ‎های رفتاری است. از این رو پیشنهاد می‎گردد اداره ترویج برای طراحی برنامه های مداخله جویانه در تغییر رفتار کشاورزان به سمت کاهش مصرف آب، از رهیافت RANAS استفاده کند.