روند مدیریت جنگل های فراهیرکانی ایران (بخش اول: از تشکیلات اولیه تا سال 1357)

در این نوشتار، جنگل های خارج از نیم رخ شمالی البرز، جنگل های فراهیرکانی نامیده می شوند و روند مدیریت آن ها از بدو نخستین تشکیلات جنگل بانی تا سال 1357 بررسی خواهد شد. منابع اطلاعاتی مورد استفاده شامل گزارش ها، طرح های جنگل داری تهیه و اجراشده، مطالعه های شناسایی و نیمه تفصیلی و نیز مشاهده های میدانی و تجربه حضور بیش از 30 سال در جنگل های فراهیرکانی هستند. در بخش نخست که موضوع نوشتار پیش رو است، گزارش روند مدیریتی در چند بازه زمانی معنی دار بدین شرح بررسی شد: 1) از تشکیلات اولیه تا تشکیل بنگاه جنگل ها در سال 1328 (عدم توجه یا کم توجهی)، 2) از تشکیل بنگاه جنگل ها تا آغاز دهه 1340 شمسی (آغاز توجه و ایجاد نخستین تشکیلات)، 3) از 1340 شمسی لغایت 1351 شمسی (شروع مدیریت علمی با تهیه طرح های جنگل داری)، 4) از 1340 شمسی لغایت 1357 شمسی (جنگل کاری، احیا و توسعه فضای سبز) و 5) از 1352 شمسی لغایت 1357 (طرح های جنگل داری قرق و احیا). در جمع بندی فعالیت های چندساله در جنگل های فراهیرکانی، می توان گفت که مجموعه اقدام ها به ویژه از دهه 1340 که حضور دولتی و تشکیلاتی نسبت به گذشته بیشتر شد، سیاست مشخص با هدف و دورنمای روشنی نداشت و اقدام ها در زمره آزمون و خطاهای تکراری بودند. در همین بازه زمانی که جنگل های هیرکانی با سیاست واحد و مشخص و حتی شرح خدمات و شیوه نامه واحد (با اندکی تغییرات موردی) مدیریت می شدند، در جنگل های فراهیرکانی بدون تعریف و برقراری سیاست مشخص برای اداره جنگل ها، همچنان که در سال های پس از 1357 هم ادامه داشت، طرح ها و برنامه هایی با عمر کوتاه، به شکل آزمون و خطا اجرا شدند. البته باید اذعان کرد که این سابقه مدیریتی در جنگل های خشک و نیمه خشک، که همانند جنگل های مرطوب هیرکانی پشتوانه ای از اطلاعات قوی (سابقه چندصد ساله مدیریت جنگل های مرطوب معتدله اروپا) نداشتند، گریزناپذیر بود.