معرفی و تحلیل نسخه های خطی کتاب الغیبه منسوب به نعمانی

مشهورترین و در دسترس ترین اثر منسوب به نعمانی، «کتاب الغیبه» اوست که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان (ع) و مطرح شدن برخی شبهات میان شیعیان، توسط نعمانی تالیف و برای رفع این مشکل، ارایه شده است. اکنون به عنوان یکی از آثار مهمی که لازم است نسخ خطی آن فهرست تجمیعی شوند، کتاب الغیبه است. بنابراین، باید بررسی شود که: وضعیت تعداد نسخ خطی الغیبه چگونه هستند؟ آیا نسخ خطی الغیبه، تفاوت های مهمی با هم دارند که بتوان آن ها را تفکیک و تحلیل خاصی نمود؟ چه اطلاعات آماری پیرامون نسخ خطی الغیبه قابل ارایه است؟

روش پژوهش:

تحقیق حاضر به روش توصیفی تحلیلی و کمک گرفتن از راهبرد استقرایی، گونه های مختلف نسخه های خطی کتاب الغیبه را شناسایی و مورد نظر و بررسی قرار داده و ضمن تبارشناسی نسخه ها، به تجزیه و تحلیل برخی داده های آن ها پرداخته است.

با بررسی نسخه ها، روشن شد که متن نسخه های این کتاب، تفاوت های زیادی با هم دارند و این تفاوت ها، فقط اختلافات تحریری جزیی نیستند؛ بلکه از نظر حجم و مقدار احادیث، با هم متمایز و قابل معرفی در چهار گروه و مدل ساختاری هستند. همچنین، از 23 نسخه الغیبه، بیست نسخه در ایران و سه نسخه در عراق هستند و جز یک نسخه که از قرن ششم است، همه نسخه ها مربوط به قرن دهم به بعد هستند. از بیست و دو نسخه دستیاب الغیبه در مدل های مختلف آن، تنها 8 نسخه بدون افتادگی و نقص است. از سوی دیگر، حدود نیمی از نسخه ها بدون سند ابتدایی نسخه هستند و سند ابی الحسین شجاعی نیز، در تمامی نسخه های سنددار، غیراصیل و نونویس است.