وضعیت قنات های گناباد در دوران صفویه تا قاجاریه با تکیه بر اسناد آستان قدس رضوی
نویسنده:
نوع مقاله:
مقاله پژوهشی/اصیل (بدون رتبه معتبر)
چکیده:
از دلایل شهرت تاریخی منطقه گناباد، پیشینه طولانی این دیار در زمینه احداث قنات ها و اهتمام در نگهداری و بهره برداری از آن ها به منظور دایر نگه داشتن کشاورزی و باغداری در این سرزمین کویری است. پژوهش حاضر، با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مندرجات اسناد موجود در آرشیو آستان قدس رضوی، به بررسی اقدامات به عمل آمده برای حفظ ثمردهی شماری از قنات های موقوفه گناباد در دوران صفویه تا قاجاریه می پردازد. مقاله، این پرسش ها را موردتوجه قرار داده که متولیان آستان قدس رضوی در مقطع زمانی مذکور چقدر به امر لایروبی به عنوان اقدام مهم برای حفظ و نگهداری قنات های موقوفه گناباد، توجه داشته اند؟ و انجام بهینه عملیات لایروبی، مستلزم تمهید چه موارد و به کارگیری چه عواملی بوده است؟ دستاوردهای این پژوهش، گویای آن است که با وجود فراز و نشیب های قرون گذشته، آستان قدس رضوی به عنوان متولی تعدادی از قنات های گناباد، برای حفظ کشاورزی منطقه و برقراری بستر اصلی تامین معیشت مردم، رویه جاافتاده لایروبی قنات ها را موردتوجه نسبی قرار داد. همچنین، با پذیرش عملیات لایروبی قنات ها به عنوان یک کار تخصصی، افزون بر تامین سرمایه مالی و مدنظر داشتن زمان کافی، از به کارگیری نیروی انسانی متناسب و مهیا ساختن ابزارها و وسایل مرتبط غفلت نمی شد. بااین همه، عواملی همچون اوضاع سیاسی منطقه در آن ایام، چگونگی اجرای ساختار کاری مرسوم برای انجام لایروبی قنات ها با محوریت چاه خویان مجرب، میزان اهتمام در تامین هزینه های لازم جهت دستمزدها و تهیه مصالح مختلف و نحوه تدارک کمی و کیفی ابزارها و امکانات موردنیاز لایروبی، در میزان توجه به لایروبی و چگونگی پیشبرد آن و نیز نتایج آن ها موثر بود.
کلیدواژگان:
گناباد ، لایروبی قنات ، اسناد آستان قدس رضوی ، صفویه ، افشاریه ، قاجاریه
زبان:
فارسی
صفحات:
36 تا 59
لینک کوتاه:
magiran.com/p2617008
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یکساله به مبلغ 1,390,000ريال میتوانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.
In order to view content subscription is required
Personal subscription
Subscribe magiran.com for 70 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!