شخصیت تاریخی و عرفانی اویس قرنی در متون فارسی

یکی از شخصیت های مهم شیعی صدر اسلام، اویس قرنی است که در بسیاری از متون تاریخی، صوفیانه، عارفانه، ادبی و اخلاقی زبان فارسی به شخصیت و ویژگی های او پرداخته شده است. هدف این نوشتار تبیین چگونگی بازتاب این شخصیت شیعی در متون گوناگون فارسی و نگرش نویسندگان و شاعران به اوست. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی و با نگاهی به زندگی و شخصیت اویس به دنبال پاسخ به این پرسش هاست که چرا به اویس قرنی بیشتر پرداخته شده و کدام ویژگی یا ویژگی های شخصیت او مورد توجه بوده و بیشتر در چه نوع از متون زبان فارسی نام اویس مطرح شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که با توجه به برخی از روایات در شان اویس از زبان پیامبر اسلام و نیز زهد و عبادت اویس، متون اخلاقی، عرفانی و ادبی بسیار به شخصیت او توجه کرده و با توصیف خود او را الگویی در چشم مومنان و تا حدی صاحب کرامت و اسطوره ای از زهد و پارسایی معرفی کرده اند. در میان متون ادبی، متون صوفیانه و تعلیمی به اقتضای موضوع خود بیشتر به شخصیت اویس پرداخته اند. در قصاید مدحی نیز شاعران، با اشاره به زهد اویس گاهی ممدوح را به او تشبیه کرده اند.