ارزش تغذیه ای خوراک مصرفی گاومیش های پرورشی، تحت شرایط نگهداری در آغل و چرا از مراتع زیستگاه-های اصلی پرورش گاومیش در مناطق مختلف آب و هوایی استان اردبیل

تهیه منظم علوفه با کیفیت خوب و جیره غذایی مناسب منجر به تولید مقرون به صرفه شیر و گوشت می شود. در ایران، عرضه کم و ناکافی و عدم دسترسی کافی علوفه و همچنین جیره های مصرفی نامتعادل محدودیت های اصلی هستند که به طور منفی قابلیت تولید گاومیش را تحت تاثیر قرار داده و از اینرو منجر به غیراقتصادی بودن پرورش این حیوان شده است. برای فایق آمدن به مشکلات مذکور باید شناخت جامع از مناطق، روش های پرورشی، مسایل، مشکلات تولیدی و تغذیه ای گاومیش ها وجود داشته باشد. بنابراین هدف مطالعه حاضر، تعیین ارزش تغذیه ای خوراک مصرفی گاومیش ها تحت شرایط مرتع و بسته استان اردبیل به منظور برآورد کمبود جیره مصرفی و ارزش تغذیه ای مراتع تحت چرای گاومیش در سه زیستگاه اصلی گاومیش در استان اردبیل بعنوان مناطق با شرایط اکولوژیکی  نیمه خشک گرم، نیمه خشک سرد و نیمه مرطوب سرد بود.

مطالعه حاضر با هدف سنجش قابلیت هضم، انرژی قابل متابولیسم، تولید گاز و فراسنجه های تجزیه پذیری، تولید توده میکروبی و اسیدهای چرب فرار جیره و علوفه مرتعی مصرفی گاومیش های استان اردبیل با استفاده از تکنیک تولید گاز در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. رویشگاه های مرتعی شاخص روستاهای پرورش دهنده گاومیش با مساعدت بخش دام سنگین معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل شناسایی و سه منطقه پرورشی بیله سوار (سامان روستای دمیروف)، مشگین شهر (سامان روستای قره بولاخلار) و نمین سامان روستای آرپا تپه (فندوقلو) انتخاب و زمان شروع و طول مدت چرای گاومیش در این مراتع تعیین شد. نمونه برداری گیاهی در سه مرحله رویشی شامل: اوایل، اواسط و اواخر فصول چرایی انجام و برای تعیین ترکیبات شیمیایی و آزمایشات قابلیت هضم مخلوط شدند. همچنین در این مطالعه دو نوع جیره در شرایط بسته برای تغذیه گاومیش ها در سامان های روستایی انتخاب شده مورد استفاده قرار گرفت. جیره سنتی که توسط گاومیش داران استان به گاومیش تغذیه می شد که در این مطالعه به عنوان جیره غذایی "کنترل (شاهد)" در نظر گرفته شد. "جیره استاندارد شده" که با استفاده از اقلام غذایی متعارف در هر سامان روستایی و بر اساس احتیاجات گاومیش تنظیم شد. در هر دو جیره مصرفی، نمونه برداری از اقلام غذایی (علوفه و کنسانتره) مورد استفاده در جایگاه بسته جهت تعیین ترکیبات شیمیایی و آزمایشات هضمی، قبل از تهیه جیره ها و از تمام بخش های علوفه انبار شده و کنسانتره های تهیه و یا خریداری شده بود، صورت گرفت. سپس نمونه های تهیه شده به مدت 2، 4، 8، 16، 24، 48، 72 و 96 ساعت جهت مطالعات هضمی انکوباسیون شدند.

نتایج حاصله، مقادیر بالاتر تولید گاز، فراسنجه های b و c (بخش کندتجزیه و نرخ تولید گاز)، انرژی متابولیسمی (ME)، انرژی خالص شیردهی (NEL)، قابلیت هضم ظاهری (AOMD) و حقیقی ماده آلی (TOMD)، قابلیت تخمیر ظاهری (AFOM) و حقیقی ماده آلی (TFOM)، اسیدهای چرب فرار (SCFA) و نیز تولید توده میکروبی شکمبه ای (BM) و بازده تولید آن را در جیره های بالانس شده نسبت به جیره های سنتی در تمامی مناطق مورد مطالعه نشان دادند (05/0>P). تولید گاز و فراسنجه های b و c، ME، NEL، AOMD، TOMD، AFOM،TFOM ،SCFA  و توده میکروبی شکمبه ای و بازده تولید آن در علوفه های مرتعی اوایل دوره چرا هر منطقه میانگین مقادیر بالاتری را نسبت به اواسط و اواخر نشان داد، پارامترهای مذکور روند کاهشی از اوایل به اواخر دوره چرا داشتند (05/0>P). مقادیر TOMD و  TFOMدر نمونه های مرتعی اوایل دوره ی چرا منطقه نیمه خشک گرم بیله سوار نسبت به هر سه دوره چرایی دو منطقه سردسیری نمین و مشگین شهر بالاتر بود (05/0>P) ولی مقادیر SCFA و BM در نمونه های مرتعی اوایل دوره چرا مناطق سردسیر مقادیر بالاتری را در مقایسه با منطقه نیمه خشک گرم نشان دادند (05/0˂P).

نتایج این تحقیق نشان داد جیره های بالانس شده (استاندارد) ارزش تغذیه ای بهتری نسبت به جیره های سنتی (کنترل) دارند و می توان از این جیره ها بجای جیره سنتی در تغذیه گاومیش ها استفاده کرد. در رابطه با نمونه های مرتعی تحت چرای گاومیش ها ارزش تغذیه ای مراتع بیله سوار نسبت به مراتع مشگین شهر و نمین که ارزش تغذیه ای نزدیک بهم دارند، بالاتر بوده و نشان دهنده ی شباهت ها و اختلافات کیفیت مراتع مناطق مورد مطالعه می باشد.