تجلی شهر از منظر اندیشه حکیم نظامی گنجوی

این پژوهش در پی آن است که با مطالعه و بررسی آثار حکیم نظامی گنجوی، به دو هدف کلی یعنی؛ یافتن تصویری واقعی از کالبد و فضای شهری آن روزگار و دیگر، درک روابط و مناسبات حاکم بر جامعه آن دوره دست یابد. یافته اندوزی در این پژوهش بصورت اسنادی، کتابخانه ای و مطالعه پژوهش های پیشین بوده و از روش تحلیل محتوای مضمون مبنا در بررسی آثار شاعر بهره برده است. شواهد به دست آمده از داستان های پنج گانه تحت عناوین کلی زیر دسته بندی شده اند؛ «بی توجهی به شهر و دنیای پیرامون»، «پای بندی و تعلق خاطر به زادگاه»، «رنجش و کدورت از ابنای روزگار»، « میل به عزلت و کناره گیری از مردمان شهر»، «توسل به دربار در جهت پیشبرد الگوی ذهنی خود »، «فرم دادن به ایده ذهنی خود درباره شهر آرمانی»، «بیان شهر دلخواه خود و طرح آن در داستان شهر نیکان».آن چه از این پژوهش حاصل می شود این است که نظامی مانند دیگر شاعران و نویسندگان، هنگام پرداختن به داستان هایش مواردی از عناصر و اجزاء ساختمانی و شهری را بیان می کند اما با اینکه در توصیف و تصویر سازی سرآمد شاعران فارسی زبان است به سرعت از کنار آنها گذشته و از بسط دادن آنها دوری کرده است، به نظر می رسد وی در یک فرایند طولانی کوچیدن از کعبه زهد به خرابات هوس، از اندیشه عرفانی و آسمانی در مخزن به شاعر هوسنامه در خسرو و شیرین و بار دیگر به هیات یک متفکر اجتماعی در اسکندرنامه تغییر رفتار می دهد.