نقش شاخص های اقتصاد رانتی در گسترش محله ها و سکونتگاه های غیررسمی (مطالعه موردی: منطقه 14 کلان شهر اصفهان)

رانت به هر نوع درآمدی گفته می شود که بدون سرمایه گذاری اجتماعی یا فعالیت مولد و متقابل تامین شود و از انواع درآمدهای وابسته به رانت از فروش مواهب و منابع طبیعی به دست می آید. اکنون آنچه کلان شهرهای ایران به خصوص اصفهان با آن مواجه اند، سکونتگاه های غیررسمی است که یکی از عوامل اصلی آن رانت های اقتصادی است. با توجه به افزایش الحاق نقاط روستایی در منطقه 14 اصفهان در دهه های اخیر که یکی از دلایل آن رانت بوده است، پژوهش درصدد پاسخ به این مسیله است که اقتصاد رانتی چه نقشی در شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در منطقه 14 اصفهان ایفا کرده است. در این راستا این سوال مطرح شد که کدام یک از عناصر اقتصاد رانتی در شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در منطقه مورد مطالعه از اهمیت بیشتری برخوردارند. هدف بررسی آن بود که بدانیم که از میان عوامل اقتصادی، عوامل قانونی، عوامل سیاسی-مدیریتی و عوامل اجتماعی، کدام یک در گسترش سکونتگاه های غیررسمی منطقه 14 اصفهان تاثیر بیشتری می گذارند.روش جمع آوری اطلاعات اسنادی و میدانی است. برای استخراج شاخص های اقتصاد رانتی و بیان ادبیات پژوهش از روش اسنادی، و برای جمع آوری داده های مورد نیاز برای بررسی شاخص ها از روش میدانی استفاده شده است. نمونه گیری برای جامعه نمونه متخصصان (اعضای هییت علمی و دانشجویان دکتری با رساله مرتبط) و کارشناسان به صورت گلوله برفی و برای مدیران شهری به صورت تصادفی ساده انجام شده است.یافته ها با آزمون تعقیبی توکی نشان می دهد در بین شاخص ها و سنجه های اقتصاد رانتی تفاوت معناداری وجود داشته است. در این راستا شاخص های تن درندادن مدیران سطوح میانی و پایینی به اجرای قوانین در جهت ایجاد رانت (عوامل قانونی)، شاخص افزایش درآمد ناشی از تراکم فروشی (عوامل اقتصادی)، تداخل عملکردی و سازمانی (عوامل سیاسی-مدیریتی) و کاهش ویژگی انسان محوری فضاها (عوامل اجتماعی) از بیشترین اهمیت در گسترش سکونتگاه های غیرسمی منطقه 14 شهر اصفهان برخوردار است.نتایج نشان داد مهم ترین عامل موثر بر گسترش سکونتگاه های غیررسمی از دیدگاه اقتصاد رانتی، شاخص اقتصادی است. همچنین پیامدهای ناخواسته از جمله سودجویی مالکان و ساخت وسازکنندگان در گسترش سکونتگاه های غیررسمی موثر است. اقتصاد رانتی در ابعاد قانونی و مدیریتی و اجتماعی نیز پیامدهایی منفی نظیر گتوسازی های اجتماعی را دارد.