شاخصه ها و سبک معماری مذهبی الیمائی و با تکیه بر کاوش های بردنشانده، سرمسجد و کل چندار شمی

محققین بر این باورند که در ایران اشکانی، کشور دارای ساختاری ملوک الطوایفی بوده است. در این شیوه حکومت داری قدرت های محلی و خوانین حکومت گر کوچک و بزرگ ظهور یافته و هر یک به ایفای نقشی به فراخور قدرت خود در داخل امپراتوری می پرداختند. الیمایی ها یکی از این خوانین نسبتا قدرتمند بودند که پس از بسط قدرت سلوکیان در ایران، در نواحی شمالی خوزستان و ناحیه کوهستانی زاگرس جنوبی، حکومتی محلی تشکیل داده، و تا ظهور ساسانیان بر این نواحی حکمرانی کردند. واژه الیمایی را برگرفته از واژه عیلام می دانند، اما تاکنون مدارک متقنی در این مورد ارایه نشده است. کوهستان های شمال شرقی خوزستان خاستگاه اولیه الیماییان به شمار می روند جایی که الیماییان کوه نشین بارها در برابر سلوکیان و پارت ها ایستادگی کرده و حکومتی نیمه مستقل در منطقه را تشکیل دادند. دور از دسترس بودن این منطقه، جایگاه مناسبی برای بر پایی سکونتگاه ها، شهرها و نیایشگاه های آنان بود. نیایشگاه هایی که برپایه کاوش های باستان شناسی در مسجد سلیمان و ایذه، در محوطه هایی چون: بردنشانده، سرمسجد و کل چندار شمی قرار دارند. بررسی ویژگی های معماری نشان می دهد که همه این مجموعه ها متعلق به یک سنت ساختمانی هستند. در این پژوهش نویسندگان تلاش می کنند با کنکاش در محوطه های ذکر شده به شناخت شاخصه های معماری مذهبی الیماییان دست یافته و هم سانی های آنان با معماری بومی پیش از الیمایی و معماری مذهبی حکومت های هم زمان را آشکار کنند. این پژوهش با استفاده از گزارش های کاوش محوطه های الیمایی و با بهره گیری مطالعات تاریخی-تطبیقی آثار معماری برجای از آنان صورت گرفته است. حاصل این پژوهش شناخت شاخصه های معماری مذهبی الیماییان، شامل: صفه سازی، استفاده از پشت بند، پلکان، سکوهای قربانی، ایوان های ستون دار، تالار مربع، استفاده از معماری حیاط دار، استفاده از اتاق های مستطیل، ایجاد اتاق های الحاقی با ورودی مجزا و ستون و سرستون است. این شاخصه ها از ترکیب و تلفیق معماری بومی منطقه (بین النهرین، هخامنشی و ایلام) با معماری مذهبی هلنی ایجاد شده است.