بهای تمام شده خدمات سرپایی توان بخشی در مرکز خدمات توان بخشی نظام مافی

یکی از چالش های اساسی مراکز ارایه خدمات سلامت، محاسبه بهای تمام شده خدمات ارایه شده است. خدمات توان بخشی نقش قابل توجهی در بازیابی توانایی عملکردی افراد و بازگرداندن افراد آسیب دیده به جامعه برای ایفای نقش فردی و اجتماعی خود دارد. بنابراین آگاهی از بهای تمام شده خدمات توان بخشی، می تواند در تخصیص بهینه منابع و اصلاح بودجه کارساز باشد. مطالعه حاضر سعی دارد با محاسبه بهای تمام شده خدمات توان بخشی در مرکز خدمات توان بخشی نظام مافی با استفاده از روشی نوینی، مدیران ذی ربط را در اتخاذ تصمیمات مناسب یاری کند. 

مطالعه حاضر توصیفی، مقطعی و گذشته نگر بوده و بهای تمام شده برای 9 کد استاندارد خدمت توان بخشی ارایه شده در مرکز خدمات توان بخشی نظام مافی در سال 1398 (شامل خدمات سرپایی گفتاردرمانی، کاردرمانی، فیزیوتراپی و شنوایی شناسی) را با استفاده از روش هزینه یابی زمان محور برمبنای عملکرد محاسبه کرده است. به منظور استخراج، تعیین معادلات زمان و محاسبه بهای تمام شده، ابتدا توالی فعالیت های انجام گرفته در یک کد خدمت احصا شد. سپس منابع مورد نیاز برای انجام هر فعالیت شناسایی و منبع هزینه ای برای هر فعالیت مشخص شد. در مرحله بعد محرک یا عامل هزینه برای هر منبع مشخص و میزان به کارگیری از آن ها در هر فعالیت تعیین شد. با توجه به اهمیت هزینه های پرسنلی، این مرحله با جزییات و حساسیت بیشتری که بر مبنای زمان مورد نیاز برای ارایه هر فعالیت است محاسبه شده است. برای این منظور با در نظر گرفتن زمان حضور سالانه پرسنل و هزینه های حقوق و دستمزد ایشان، بهای هر دقیقه از جبران خدمات محاسبه شد. در نهایت هزینه های هر واحد از عامل تولید محاسبه شد و به منابع هزینه ای، جلوه ای پولی داده شده و مجموع آن به ازای هر کد خدمت محاسبه شد. 

بررسی ساختار هزینه در مرکز نظام مافی نشان می دهد هزینه های مالی اجاره (47/9 درصد)، مواد و لوازم مصرف شدنی (11/6 درصد) و خدمات قراردادی (10/5 درصد) بالاترین سهم را در هزینه های این موسسه داشته اند. نتایج نشان می دهد بهای تمام شده خدمات توان بخشی سرپایی در مرکز نظام مافی (به استثنای یک کد خدمت گفتاردرمانی) بیشتر از تعرفه های مصوب برای خدمات مذکور بوده است. در میان سهم هزینه های مختلف از بهای تمام شده خدمات، هزینه پرسنل تخصصی در خدمات فیزیوتراپی و هزینه های ساختمان در خدمات کاردرمانی، گفتاردرمانی و شنوایی سنجی، بالاترین سهم را به خود اختصاص داده اند. هزینه تمام شده پرسنل ستادی در مرکز نظام مافی در حدود 3/904 ریال به ازای هر دقیقه فعالیت برآورد شده که نشان می دهد هزینه هر دقیقه از پرسنل ستادی، رقمی بیشتر از نیروی کار تخصصی کاردرمانی اطفال (2/046 ریال)، کاردرمانی (1/929 ریال)، گفتاردرمانی (1/899 ریال) و شنوایی سنجی (1/974 ریال) در این مرکز بوده است. با توجه به اینکه به طور متوسط، در حدود 24/5 درصد از کل هزینه های خدمات توان بخشی مربوط به هزینه های سربار بوده است، یکی از مهم ترین علل شکاف بین بهای تمام شده و تعرفه ها را می توان بالا بودن هزینه های سربار این خدمات دانست. 

محاسبه بهای تمام شده خدمات توان بخشی سرپایی در مرکز توان بخشی نظام مافی نشان می دهد تفاوت قابل توجهی میان بهای تمام شده برخی از خدمات و تعرفه های مصوب آن وجود دارد. به دلیل ظرفیت پایین ارایه خدمت در مرکز نظام مافی، هزینه های سربار آن، به تورم بهای تمام شده خدمات در این مرکز منجر شده است. بنابراین ادغام موسسات کوچک و ارتقاع سیستم ارجاع توان خواهان از مراکز درمانی، می تواند باعث سرشکن شدن هزینه ها و کاهش بهای تمام شده شود. با در نظر گرفتن این نکته که بیشتر خدمات توان بخشی تحت پوشش بیمه های اجتماعی ایران نیست و تعرفه های فعلی نیز برای خانواده های نیازمند به خدمات توان بخشی مقرون به صرفه نیست، تمهیدات ملی در این حوزه را باید از ضرورت های نظام سلامت دانست. به علاوه استفاده از روش هزینه یابی زمان محور در مراکز ارایه خدمات توان بخشی می تواند راه حلی برای شناسایی منابع اصلی هزینه ها و کنترل تورم قیمت در بخش سلامت باشد.