تمرکز، غلظت فلزات سنگین، کانی شناسی و ریخت شناسی ذرات معلق 2.5 میکرون (PM2.5) در نواحی مرکزی شهر تهران (مطالعه موردی میدان هفت تیر)

هدف از این پژوهش تعیین تمرکز، غلظت فلزات سنگین و بررسی کانی شناسی-ریخت شناسی ذرات PM2.5 جمع آوری شده از ایستگاه سنجش آلودگی هوا در میدان هفت تیر (مرکز تهران) است. برای این منظور ذراتPM2.5  به کمک دستگاه نمونه گیر کم حجم و در طی مدت 5 ماه (اردیبهشت - شهریور 1398) بر روی فیلترهای تفلونی جمع آوری گردید. غلظت فلزات در نمونه ها پس از هضم آن ها در اسید توسط دستگاه جذب اتمی اندازه گیری گردیده و سپس از طریق روابط استاندارد به غلظت بر حسب میکروگرم بر مترمکعب تبدیل شدند. بر اساس نتایج به دست آمده تمرکز ذرات PM2.5 در خردادماه بیشتر از سایر ماه ها بوده و بالاتر از مقدار مجاز μgm−3 10 قرار می گیرد و سطح آلودگی نیز در همه ماه ها در رده آلودگی شدید تا شدیدا بالا است. از نظر غلظت فلزات سنگین تغییرات در همه ماه های نمونه برداری تقریبا مشابه بوده و از روند Zn>Ni>Pb>Cr>Cu>Cd  تبعیت می کند. غلظت دو  فلزPb  و Cr در ذرات کمتر از حد مجاز سازمان بهداشت جهانی و میانگین غلظت دو فلز Cd و Ni در نمونه ها بالاتر از استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا قرار می گیرد. محاسبه ضریب غنی شدگی و روش تحلیل مولفه اصلی نشان داد که کروم احتمالا منشا زمین زاد، کادمیم و روی دارای منشا عمدتا انسان زاد و سه فلز دیگر سرب، مس و نیکل دارای هر دو منشا طبیعی و انسان زاد هستند. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی نشان داد که ذرات PM2.5  به صورت بی شکل یا نامنظم، میله ای شکل، نامنظم کروی، کاملا کروی، ورقه ای و همچنین به صورت اگرگاتهای بلند زنجیره یا بلورهای منفرد مشاهده می شوند. بر اساس مطالعات پراش پرتوایکس کانی های رسی (کاندیت و ایلیت)، کوارتز و کلسیت به عنوان کانی های اصلی، کانی های ژیپس و دولومیت به عنوان کانی های فرعی و کانی های وزتیت و هالیت به عنوان فازهای کانیایی کمیاب شناسایی گردیدند.