ارزیابی تحمل به شوری قلمه های برخی از ژنوتیپ های وحشی، ارقام محلی و تجاری انار در شرایط گلخانه ای

تنش شوری از مهم ترین عوامل محدودکننده رشد و کارآیی گیاهان است که باعث تغییرات ساختاری در اندام های مهم گیاه مثل ساقه، ریشه، برگ و دمبرگ می گردد. در شرایط تنش شوری، درخت انار نمی تواند محصول اقتصادی مناسب تولید نماید. بنابراین، شناسایی و استفاده از ژنوتیپ ها و ارقام متحمل در برابر تنش شوری از موارد بسیار ضروری در انتخاب رقم می باشد. تغییرات مورفولوژیک و فیزیولوژیک می توانند به عنوان نشانگر جهت گزینش ارقام متحمل مورد استفاده قرار گیرند. این آزمایش در سال 1399 به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار در آزمایشگاه گروه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. فاکتور اول ژنوتیپ و رقم انار در 15 سطح، شامل چهار ژنوتیپ وحشی (اینچه برون، علی آباد و کردکوی از استان گلستان و میانکاله از استان مازندران)، هشت رقم محلی (قند و ترش گلوگاه، شیرین، ترش و گل انار بهشهر، فرشته قرمز ساری، شیرین و ترش شیوند خوزستان)، دو رقم تجاری (یوسف خانی و ملس ممتاز ساوه) و یک رقم خارجی (واندرفول) و فاکتور دوم شوری آب آبیاری در سه سطح شاهد، 5/2 و 4/6 گرم در لیتر نمک کلرید سدیم بود. پس از ریشه زایی، استقرار و رشد کافی قلمه ها در گلدان، تنش شوری به مدت 10 هفته اعمال شد. سپس، صفات ریخت شناختی، فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی در ریشه، ساقه و برگ اندازه گیری گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بعد از اعمال تنش شوری در تمامی ژنوتیپ ها و ارقام شاخص های ریخت شناختی و فیزیکوشیمیایی مانند رشد طولی ساقه، قطر ساقه، تعداد انشعابات شاخه، تعداد کل برگ، طول ریشه، قطر ریشه، سطح برگ، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل، فنل کل و آنتوسیانین در مقایسه با نمونه شاهد کاهش و در مقابل برخی دیگر از صفات فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی مانند نشت یونی، درصد برگ های ریزش یافته، درصد برگ های نکروزه، آسیب دیدگی غشا سلولی، شاخص آسیب شوری و پرولین در مقایسه با شاهد افزایش یافت. همچنین واکنش ژنوتیپ ها از نظر قدرت تحمل به تنش شوری و شاخص های رشدی با یکدیگر متفاوت بود. بر اساس مجموع امتیازات حاصل از اندازه گیری صفات، برخی از ارقام متحمل، تعدادی نیمه متحمل و برخی دیگر حساس معرفی شدند. با افزایش تنش شوری میزان شاخص های ریخت شناختی، فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی در ارقام متحمل افزایش و در ارقام حساس کاهش یافت. همچنین نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر شوری بر تمامی صفات اندازه گیری شده به جز وزن خشک ریشه معنی دار بود. در پایان آزمایش بر اساس مقایسه میانگین صفات ریخت شناختی، فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی اندازه گیری شده و پس از رتبه بندی و استانداردسازی، رقم واندرفول متحمل ترین رقم تشخیص داده شد. این رقم توانست شوری 4/6 گرم در لیتر کلرید سدیم (8 دسی زیمنس بر متر) را به خوبی تحمل کند و در مقابل رقم شیرین بهشهر به عنوان حساس ترین رقم به تنش شوری شناسایی شد. پس از رقم واندرفول، ارقام فرشته قرمز و ملس ساوه، و یوسف خانی ساوه به عنوان ارقام متحمل در رتبه های بعدی بودند. ارقام ترش گلوگاه، ترش شیوند، وحشی اینچه برون، شیرین شیوند، قند گلوگاه، وحشی میانکاله، به عنوان ارقام نیمه متحمل و وحشی علی آباد، ترش بهشهر، گل انار بهشهر، وحشی کردکوی و شیرین بهشهر به عنوان ارقام حساس به تنش شوری شناسایی شدند.