تغییرات فیتوشیمیایی گیاه لعل کوهستان (Oliveria decumbens) در پاسخ به تنش شوری و کاربرد هورمون سالیسیلیک اسید

تنش شوری از جمله مهم ترین معضلات در مسیرکشت و تولید محصولات کشاورزی از جمله گیاهان دارویی است. گسترش اراضی شور در پی خشکسالی های مستمر سال های اخیر، بر اهمیت تعیین سطح تحمل گیاهان دارویی، نوع واکنش آن ها و ضرورت یافتن راهکاری جهت کاهش خسارات تنش مذکور بر گیاه و افزایش بهره وری از اراضی فوق، می افزاید. به منظور مطالعه تاثیر تنش شوری و کاربرد محلول پاشی تنظیم کننده سالیسیلیک اسید بر صفات بیوشیمیایی گیاه لعل کوهستان، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز در 1400-1399 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح شوری آب آبیاری (1/1 (آب شهری)، 5/2، 5 و 5/7 دسی زیمنس بر متر) و چهار سطح کاربرد برگی تنظیم کننده سالیسیلیک اسید (صفر، 100، 200 و 500 میلی گرم بر لیتر) بود. صفات بیوشیمیایی گیاه شامل میزان کربوهیدرات محلول کل، پرولین، مالون دی آلدهید، عناصر سدیم و پتاسیم، فعالیت آنزیم های سوپراکسید دسموتاز، کاتالاز، گایاکول پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، پلی فنول اکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز گیاه در ابتدای مرحله گلدهی، اندازه گیری شدند. اثر متقابل تنش شوری و محلول پاشی تنظیم کننده سالیسیلیک اسید کلیه صفات گیاه لعل کوهستان را به طور معنی دار تغییر داد. کاربرد برگی 200 میلی گرم در لیتر این تنظیم کننده در گیاهان تحت تنش شوری 5 دسی زیمنس بر متر میزان کربوهیدرات محلول کل، پرولین، فعالیت آنزیم های سوپراکسیددسموتاز، کاتالاز، گایاکول پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، پلی فنول اکسیداز را نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. بالاترین میزان فعالیت آنزیم های آسکوربات پراکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز نیز در محلول پاشی گیاهان تحت تنش شوری 5 دسی زیمنس بر متر توسط غلظت 500 میلی گرم در لیتر سالیسیلیک اسید به دست آمد اما تفاوت معنی داری میان این غلظت و کاربرد 200 میلی گرم در لیتر تنظیم کننده مذکور مشاهده نشد. بیشترین میزان غلظت عنصر پتاسیم و کمترین میزان مالون دی آلدهید و عنصر سدیم برگ گیاه لعل کوهستان نیز در تیمار گیاهان تحت تنش شوری 5/2 دسی زیمنس بر متر توسط غلظت 200 میلی گرم در لیتر تنظیم کننده سالیسیلیک اسید ثبت گردید. تنظیم کننده سالیسیلیک اسید به عنوان یک پیام رسان بسیار مهم در سیستم دفاعی گیاه از طریق افزایش تحریک فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت در گیاه لعل کوهستان سبب کاهش اثرات منفی رادیکال های آزاد، تخریب غشاء و تولید ترکیب مالون دی آلدهید در تنش شوری 5 دسی زیمنس بر متر گردید. از سوی دیگر، کاربرد این تنظیم کننده با بالا بردن توان گیاه در تولید ترکیبات تنظیم کننده فشار اسمزی شامل کربوهیدرات های محلول و پرولین آسیب ناشی از تنش ثانویه کم آبی را کاهش داد. گیاه لعل کوهستان به واسطه توانایی خود در افزایش تولید ترکیبات اسمولیت شامل کربوهیدرات های محلول و پرولین، فعال سازی آنزیم های آنتی اکسیدانت و حفظ پایداری غشاءهای سلولی، قادر به تحمل تنش شوری تا سطح 5 دسی زیمنس بر متر می باشد. کاربرد غلظت 200 میلی گرم در لیتر تنظیم کننده سالیسیلیک اسید نیز بدلیل اثر مثبت بر ظرفیت آنتی اکسیدانی و افزایش تولید ترکیبات محافظ اسمزی در گیاه بعنوان راهکاری جهت افزایش مقاومت گیاه لعل کوهستان در برابر تنش مذکور، سودمند و قابل توصیه است.