فراداستان در دهه نود سینمای ایران بر اساس نظریه لیندا هاچن: مطالعه موردی دو فیلم «اژدها وارد می شود!» و «مسخره باز»

فراداستان یکی از شگردهای ادبیات پسامدرن است که از دهه ی 1960 میلادی، وارد داستان نویسی غرب شد و اولین نشانه های آن در رمان تریسترام شندی اثر استرن در قرن هجدهم مشاهده شده است. موفقیت گونه های ادبی پسامدرن همچون فراداستان منجر به ورودشان به حوزه ی سینما شد و فیلم نامه نویسان و کارگردانان زیادی از این تکنیک ها استفاده کردند. سینمای ایران نیز در سال های اخیر به سمت تولید آثار بیشتری با رویکرد پسامدرن متمایل شده است. باتوجه به اهمیت مطالعه پسامدرن در حوزه ی سینما و گرایش هنرمندان به تکنیک های جدید، این پژوهش تلاش دارد تا رویکردهای پسامدرن به ویژه در حوزه ی فراداستان با نظریه لیندا هاچن را در دهه نود سینمای ایران در دو فیلم «اژدها وارد می شود!» ساخته ی مانی حقیقی و«مسخره باز» اثر همایون غنی زاده موردبررسی قرار دهد. پژوهش توصیفی- تحلیلی است و از روش تحلیل محتوای فیلم براساس نظریات به دست آمده از مطالعات کتابخانه ای استفاده می شود. اصلی ترین ویژگی آثار فراداستان تناقض موجود در روایت آن ها است. این پارادوکس بدین معنی است که نویسنده ی داستان باید مدام به مخاطب القا کند که در حال مطالعه و یا دیدن یک اثر داستانی (خیالی) است و ازطرفی باید کاری کند که مخاطب این اثر را باور کند. اتصال کوتاه ویژگی دیگر این داستان ها است که نویسنده به خود اجازه می دهد در داستان وارد شده و در کنار مخاطبان و شخصیت هایش قرار بگیرد. بینامتنیت نیز ازجمله مواردی است که در تمام ادبیات پسامدرن ازجمله فراداستان قابلیت ردیابی دارد. حقیقی در فیلم «اژدها وارد می شود!» تلاش زیادی می کند تا موقعیت های واقعی و خیالی را براساس فراداستان تاریخ نگارانه لیندا هاچن برای مخاطبانش رقم زده و با ورود خودش به عنوان نویسنده در داستان، روند روایت را از حقیقت مستندگونه به سمت یک فیلم خیالی پلیسی تغییر می دهد. غنی زاده نیز تلاش کرده باتوجه به روایت های پسامدرن در تیاتر و ادبیات از ویژگی های فراداستان در فیلم «مسخره باز» استفاده کند. شخصیت های فیلم مدام در بینامتن های مختلف در رفت وبرگشت بوده و مرز بین واقعیت و خیال در صحنه آرایشگاه شکسته می شود. هنر پسامدرن یکی از مهم ترین رویکردهای شکل گرفته در هنر معاصر است و مطالعه و شناخت کافی عناصر آن ها به نویسندگان و کارگردانان کمک فراوانی می کند تا بتوانند روایت های بهتری را خلق کنند.