بهداشت در جنگ: بهداشت محیط- دفع بهداشتی پسماند

دفع بهداشتی مواد زاید جامد (زباله) و مایع (فاضلاب) در شرایط عادی سخت و هزینه بر می باشد و بدیهی است که در شرایط ویژه مناطق جنگی، دفع بهداشتی زباله و فاضلاب بسیار سخت تر است. دفع بهداشتی پسماند تحت هر شرایطی برای جلوگیری از گسترش عفونت و همچنین ممانعت از ایجاد منبعی برای رشد و نمو حشرات و جوندگان امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. در دوران جنگ تحمیلی که شرایط حضور جمعیت متراکم رزمندگان در جبهه های جنگ فراهم و زندگی آنان در شرایط صحرایی و رزمی مقرر شده بود، ایجاد پسماند اعم از زباله های معمولی و فاضلاب امری اجتناب ناپذیر و ضرورت کنترل پسماندها و دفع بهداشتی آنها نیز محسوس و حیاتی بود. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع از نظر معیارها و موازین بهداشتی و همچنین مبانی اساسی کنترل و پیشگیری از بیماری ها به ویژه در شرایط خاص جبهه های نبرد، مطالعه حاضر به بررسی اقدامات انجام شده و تبیین تجارب حاصل در این امر مهم می پردازد.

برای انجام این پژوهش، در کنار مطالعه کتابخانه ای و جستجوی پایگاه های علمی داخل و خارج از کشور، از انجام مصاحبه شفاهی با دست اندرکاران و مسیولین امور بهداشتی دوران دفاع مقدس بهره گیری شده است.

از 4 روش شناخته شده و متداول برای دفع بهداشتی پسماندها صرف نظر از نوع پسماند تولید شده، روش دفن بهداشتی به عنوان تنها روش قابل کاربرد در شرایط ویژه جنگی طی دوران دفاع مقدس مورد استفاده قرار گرفته است.

تدابیر به کار رفته در شرایط دوران هشت ساله دفاع مقدس از جمله آموزش مسایل بهداشتی و موضوع مهم روش های دفع بهداشتی انواع پسماندهای جامد و مایع در خطوط گوناگون جبهه های نبرد، نقش مهمی در جلوگیری از شیوع و بروز بیماری های واگیر داشته است. علاوه بر این کاربرد گسترده سلاح های شیمیایی توسط دشمن، پسماندهای آلوده ای بر جای می گذاشت که تجربه آن برای اولین بار در دوران جنگ تحمیلی حاصل شد و از این نقطه نظر نیز تجربه ارزشمندی برای تمامی سازمان های ذی ربط و دست اندرکاران امور بهداشتی آینده کشور فراهم گردید.