رد پای آلبان ها در قره داغ

قبل از ورود اسلام به منطقه آذربایجان، مردم آذربایجان شمالی عمدتا مسیحی بودند. ایجاد الفبای آلبانی، بهبود خط آلبان، تاسیس مدارس، ترجمه ادبیات مذهبی از سریانی و یونانی به آلبان و امتیازات حاکمان آلبانی به کلیساها و روحانیون مسیحی، نقش عمده ای در گسترش و استقرار مسیحیت داشت. آلبان ها در مقابله با ساسانیان از بیزانس پیروی می کردند. با ورود اسلام، با توجه به اینکه آلبان ها تابع خلیفه نشدند، اتخاذ سیاست هایی که ادامه سیاست ساسانیان بود، وضع منطقه را پیچیده تر می کند. در این بین بعد از ورود اسلام، بیشتر آلبان ها مسلمان شده و در هویت آذربایجانی و ترک خود باقی ماندند. به گونه ای که در یافته ها تحت نام «اولاد الاغوان» از آنها نام برده شده است. از طرفی نیز اکثر آلبان هایی که مسلمان نشدند، به مرور زمان آسیمیله گشته و ارمنی، یا گرجی شدند و در ادامه این روند آسیمیلاسیون، طی سال های 1910 1911 آثار و اسناد متعلق به آلبان ها، که در دست روس ها بود، با هدف هویت سازی برای ارمنی ها، از بین برده شد. به استناد برخی منابع، بابک خرمی نیز آلبان تبار بود و پیروانش بعد از مرگ او به بیزانس پناه بردند. در دوران صفوی نیز شاه اسماعیل از ارامنه در مقابل آلبان ها بخصوص آلبان هایی که در منطقه قره داغ حضور داشتند. حمایت کرده است، که این نکته نشان از حضور آلبان ها در منطقه قره داغ دارد. المقدسی، جغرافی دان سرشناس، نیز به حضور آلبان ها در اطراف رود آراز اشاراتی کرده است.