«میدان» منبر در دوره مشروطه: مطالعه ای برپایه نظریه «میدان» بوردیو

در فضای اجتماعی دوره مشروطه (اواخر عصر قاجار) منبرهای روحانیت به عنوان عامل انسجام بخش اجتماعی، دارای جایگاهی مهم و معتبر بودند. در این مقاله با بهره گیری از «نظریه میدان بوردیو» که تحلیل پدیده های مختلف اجتماعی را مقدور می سازد، جایگاه منبر وعظ و خطابه مورد واکاوی قرار گرفته و با تشریح مفاهیمی چون «میدان»، «سرمایه»، «منش» و «کنش» و عناصر تاثیرگذار بر فضای آن، مطالعه شده است. سوال اصلی این است: با استفاده از نظریه میدان بوردیو، «منبر دینی» چه ویژگی ها، دستاوردها و بازخوردهایی در دوره مشروطه داشته است؟ براساس نظریه بوردیو می توان گفت که منبر، میدانی گسترده، با عادتواره های ویژه از باورهای مذهبی مردم، در بسیج توده ها، مطالبه مشروطیت و تاسیس مجلس بوده و توان مندی شایانی داشته است. همچنین بنابر یافته های این پژوهش، «میدان منبر» در این دوره از اهرم های سه گانه میدان (استقلال، قدرت و منازعه بر سرمایه) به طور نسبی برخوردار بوده و در بیشتر وقایع مشروطه حضور اثرآفرین داشته و البته از تقابل با برخی میدان ها نیز آسیب دیده است.