مسیر تعالی در مواقع النجوم ابن عربی

ابن عربی را باید در زمره اندیشمندانی به شمار آورد که قرن های حوزه ای از تحقیق را تحت تاثیر تاملات خویش قرار داده اند و به این جهت شیخ اکبر عرفان لقبی برازنده برای او است. این نوشتار در پی ترسیم مسیری است که عرفان محی الدینی برای تعالی معنوی ضرور می شمارد؛ مسیری که از زندگانی طبیعی آغاز شده و با عبور از منازلی به غایتی عارفانه واصل می شود؛ مسیری که محور اصلی عرفان عملی است و میوه ی عرفان نظری ابن عربی. ترسیم مسیر سلوک هدف محوری این مقاله است که برای وصول به آن باید به تحلیل سطوح و مراتبی پرداخت که در عبور از آن گریزی نیست؛ سطح های سه گانه ی توفیق عنایت، علم هدایت و عمل ولایت که با وجود مراتب سه گانه اسلام، ایمان و احسان در هر سطح، مراحل سلوک را به نه منزل می رساند. منازل نه گانه حاصل قرار گرفتن مبانی عرفان محی الدینی است در قالب روایت پرسش های جبرییل از رسول اکرم (ص). این تحقیق ناچار از اتخاذ روشی ویژه در جستجوهای خویش داشته است؛ زیرا داده های ابن عربی در نوشته هایی مانند مواقع النجوم ناقص و غامض اند و برای تکمیل و توضیح آن باید در گستره ی وسیع نوشته های او کاوش کرد، از نوشته های شاگردانش بهره گرفت و با فراهم آوردن این همه به نقشه ی راهی رسید که او در برابر سالکان قرار داده است. این بحث کوشیده است تا در حد بضاعت خویش، ضعف وقوت های طرح ابن عربی را نشان دهد؛ طرحی که روایتی تکیه دارد که به درستی تحلیل نشده و دلالتی بر مدعا مولف ندارد. گزاره های متعددی از طرح فاقد هر گونه پایه ی تحلیلی است. مفاهیم اسلام، ایمان و احسان بر پایه منابع معتبری تعریف نشده و به ترسیم ساختاری غیر قابل دفاع منتج گردیده اند.