تحلیل معنایی و ساختاری سنگ های مزاری مزارستان دوران اسلامی «شهسوار» ایذه

بخشی از نشانه ها و عناصر فرهنگی ایران بر پهنه عناصر دیرپا و ماندگاری چون انواع سنگ نگاره ها محفوظ مانده است. عناصری که در برابر طبیعت خشن و نیز حوادث روزگار بیشترین تاب آوری را داشته و نشان از دیرینگی فرهنگ این مرز و بوم دارند. هم اکنون نیز برخی از این آثار بر پهنه های مختلفی چون غارها، حاشیه رودخانه و کوه ها استوار مانده اند. سنگ مزارها یکی از انواع سنگ نگاره هاست که در پهنه سرزمین ایران نمونه های ارزشمندی از آن ها وجود دارد. این عناصر، علاوه بر تعیین هویت درگذشتگان، بعضا، دربرگیرنده عناصر چندگانه نمادین مرتبط با صفات، خصال، شغل، جنسیت، پایگاه اجتماعی، علایق یا مکنونات قلبی بازماندگان نسبت به آن هاست. مزارستان «شهسوار» ایذه نیز که قدیمی ترین مزار تاریخ دار آن قدمتی بالغ بر 400 سال دارد، چنین ویژگی هایی داشته و عناصر تصویری نمادین منقوش سنگ مزارهای آن بازنمای ویژگی های اقلیمی و ایلی هستند. چیستی این سنگ مزارها و چگونگی و چرایی معناهای نمادین آن ها، پرسش هایی است که در این پژوهش به آن ها پاسخ داده می شود. هدف پژوهش حاضر، در وهله نخست، شناخت بهتر عناصر نمادین و تزیینی شهرستان ایذه و منطقه خوزستان و سپس تکمیل اطلاعات سنگ نگاره های ایران است. این پژوهش کیفی است و اطلاعات آن به شیوه میدانی و با بهره گیری از منابع کتاب خانه ای و اطلاعاتی به دست آمده و نتیجه آن در بافت و بستر تاریخی موضوع با تحلیل محتوای نشانه شناسانه ارایه شده است. براساس یافته های این پژوهش، مکنونات مردم این منطقه بر سنگ های مزاری سه گانه شیرسنگی، سنگ مزارهای ایستاده و خوابیده بازنمایی شده و تصاویر نشانه ای در قالب نشانه های عمدتا قراردادی، نمایه ای و پس از آن شمایلی و دوگانه جنسیتی مردانه و زنانه خودنمایی کرده است. در این مزارستان، فضایلی چون: شجاعت، شکار، آراستگی، دین داری، مردم داری و مهمان پذیری برای مردان و بافندگی، نخ ریسی و توانایی رفع نیاز روزمره زندگی و همانند آن در زنان ستایش می شده و برخی از این صفات و فضایل، در بافت ایلی، به اقتضای شرایط روز، امروزه نیز تداوم دارند.