بررسی باستان شناسی منظر فرهنگی خوراسگان اصفهان در راستای بازشناسی محله فراموش شده میان یا وسطی از دوره صفوی تا عصر حاضر

خوراسگان اصفهان، در دوران صفوی و زند، قریه و در دوره قاجار، قریه و قصبه و در دوره پهلوی، قصبه و شهر بود. از سال 1343ه‍.ش. با پیوستن چندین روستا، «شهر خوراسگان» تشکیل شد و تا سال 1392ه‍.ش.، باهمین عنوان شناخته می شد. از این تاریخ با الحاق به شهر اصفهان، تحت عنوان «منطقه 15» یا «منطقه خوراسگان» نامیده می شود. در پژوهش حاضر، ضمن معرفی خوراسگان و فهم حدود و ثغور آن در دوره های مختلف، ساختار یکی از محله های فراموش شده آن به نام «میان» یا «وسطی» مطالعه و محدوده تقریبی آن مشخص شد. به علاوه، طبق بررسی های روشمند میدانی و مطالعه اسناد متنوع در ادوار مختلف، مشخص شد با اقدامات «باقرخان خوراسگانی» (وفات 1200ه.ق.) و افزایش منابع آب، ثروت منطقه دوچندان شد و تاثیر آن پس از مرگ او در توسعه خوراسگان و به طور خاص خانه های متعدد احداث شده با معماری فاخر در این محله و به ویژه محدوده ثبتی مجموعه خان قابل ردیابی است؛ به این ترتیب، برخلاف آن چه تاکنون در رابطه با انتساب مجموعه خان به باقرخان خوراسگانی گفته شده، مشخص گردید که این مجموعه توسط خان های (کدخدایان) خوراسگان ایجاد شد و توسعه پیدا کرد. در این دوره، محله وسطی، به دلیل وجود خانه های یادشده و بناهای منتسب به باقرخان (مسجد و حمام)، مهم ترین بخش و مرکز قریه و قصبه به حساب آمد. با افول قدرت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خان های خوراسگان، توسعه محله وسطی برخلاف دو محله علیا و سفلی متوقف شد و نقش مرکزی آن کاهش پیدا کرد؛ هم چنین توسعه شهر، خیابان کشی های دوره «محمدرضاشاه پهلوی» (1320-1357ه.ش.) و جابه جایی مسجد جامع از این محله در سال 1357ه.ش.، منجر به تخریب محله و آثار شاخص آن گردید و اندک اندک نام محله میان یا وسطی از اذهان پاک و از تقسیمات شهری خوراسگان کنار گذاشته شد.