بررسی و اولویت بندی موانع مشارکت جوامع بومی در طرح های آبخیزداری (حوضه رودخانه تجن، جنگل های هیرکانی)

حفظ و ارتقای امنیت زیست محیطی و کیفیت زندگی همچنان چالش اصلی عصر ما است. حفاظت از منابع طبیعی، به ویژه در جوامع روستایی، نیازمند ارتباط موثر بین مدیران منابع و جوامع بومی است. با این حال، تعارض محیطی مانع از کارآیی استراتژی های ارتباطی می شود. بنابراین برای رفع موانع مشارکت جوامع بومی و محلی می توان اقدام به شناسایی و اولیت بندی عواملی پرداخت که منجر به همکاری ضعیف آنها در طرح های آبخیزداری می شود. در این راستا هدف از انجام پژوهش پیش رو بررسی و اولویت بندی موانع مشارکت جوامع بومی در طرح های آبخیزداری حوضه رودخانه تجن جنگل های هیرکانی است.

منطقه مورد پژوهش در حوزه رودخانه تجن جنگل های شمال کشور با مساحت 30685 هکتار در استان مازندران واقع شده است. در راستای هدف پژوهش مطالعات کتابخانه ای، پرسش از کارشناسان، مراجعه به منطقه و مصاحبه حضوری با ساکنان جوامع محلی انجام و موانع مشارکت در قالب 8 شاخص دسته بندی شد. ابزار اندازه گیری و جمع آوری داده ها پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه ها توسط گروه خبرگان تایید و به منظور بررسی پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.  برای اطلاع از دیدگاه جوامع محلی درباره میزان اهمیت این عوامل، از بین 425 سرپرست خانوار موجود در حوضه، مطابق با فرمول کوکران تعداد 202 نمونه انتخاب و پرسشنامه ها تکمیل شد. همچنین برای اطلاع از دیدگاه کارشناسان، پرسشنامه ها توسط 23 کارشناس خبره تکمیل شد. پایایی پرسشنامه ها توسط آزمون آلفی کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه شاخص های موثر بر ضعف مشارکت جوامع بومی در طرح های آبخیزداری به طور همزمان با استفاده ازروش OPA در  محیط نرم افزار LINGO14.0 رتبه بندی و اولویت بندی شدند.

نتایج نشان داد در اولویت بندی معیارها از دیدگاه جوامع مورد پژوهش با استفاده از مدل دیمتل، معیار آموزشی به عنوان تاثیرگذارترین معیار انتخاب شد. همچنین نتایج میانگین رتبه بندی شاخص ها نشان داد شاخص "علاقه به مشارکت در طرح های جنگلی" دارای بیشترین میانگین رتبه 4/72 در بین شاخص های مورد بررسی در پژوهش پیش رو است. به علاوه نتایج وزن دهی با استفاده از مدل OPA نشان داد شاخص "مشارکت در نهال کاری و حصار مناطق قرق" بالاترین رتبه و بیشترین وزن را در بین شاخص های موثر بر موانع مشارکت پایدار جوامع محلی با رتبه 1 و وزن 0/28 را دارد.

نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که براساس نظر دست اندرکاران، در صورتی که ابزار آموزش به طرز صحیح برای این جوامع فراهم شود آمادگی مشارکت و حضور برای اجرای طرح ها را دارند.