اولویت بندی سناریوهای توسعه ی کم اثر به منظور مدیریت کیفیت رواناب شهری با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره در شهر گرگان

در سال های اخیر، با رشد سریع جمعیت، توسعه ی روزافزون شهر نشینی و صنعتی شدن جوامع، آب شناسی (هیدرولوژی) آبخیزهای شهری، دچار تغییرات زیادی شده است. این تغییرات در طی زمان موجب بروز سیلاب و آبگرفتگی معابر در نواحی شهری شده است و از سویی دیگر رخداد سیلاب در مناطق شهری به دلیل تراکم جمعیت و امکانات، می تواند خسارت های جبران ناپذیر و کاهش کیفیت رواناب را به همراه داشته باشد. برای مدیریت رواناب ها و جلوگیری از جاری شدن سیل و آلودگی آب ها رویکردهای نوینی پیشنهاد شده است، که توسعه ی کم اثر LID  یکی از این رویکردها است. هدف استفاده از این روش، شبیه سازی شرایط آب شناختی (هیدرولوژیک) منطقه ی شهری، قبل از توسعه است. به این منظور در این پژوهش ارزیابی ویژگی های کیفیت (BOD,TP,TN) با استفاده از بهترین شیوه های مدیریت توسعه ی کم اثر (LID/BMPs) در شهر گرگان بررسی شد.

ابتدا اطلاعات مربوط به منحنی های شدت-مدت-بارندگی، نقشه های کاربری شهری و زمین ها و نقشه های توسعه ی شهری آبخیز گرگان جمع آوری شد. برای ایجاد مدل آب شناختی در شهر گرگان و بررسی تاثیر LID بر رواناب از مدل EPA-SWMM استفاده شد. با توجه به توسعه ی شهری منطقه، شش گزینه ی پشت بام سبز، سامانه ی ماند زیست شناختی (بیولوژیکی)، جوی باغچه، بشکه ی باران، ترانشه ی نفوذ و روکش های نفوذپذیر، با رگبار 6 ساعته، با دوره ی بازگشت 2، 5 و 10 ساله برای تحلیل کیفی با استفاده از ویژگی های نیترات، فسفات و BOD درنظر گرفته شد.

نتایج به دست آمده از واسنجی و اعتبارسنجی مدل براساس سنجه ی ناش-ساتکلیف بیشتر از 5/0 نشان داد که برای شبیه سازی کیفیت رواناب شهری، مدل SWMM دقت لازم را دارد. نتایج نشان داد که به ترتیب سامانه ی پشت بام سبز، بشکه‎ ی باران و روکش های نفوذپذیر با کاهش آلاینده های رواناب سطحی در مقایسه با وضعیت موجود بهترین عملکرد را در بهبود کیفیت رواناب سطحی در منطقه داشتند. به کارگیری روش های توسعه ی کم اثر در منطقه به عامل های مختلفی مانند عامل های محیطی، اقتصادی و کارایی آن ها بستگی دارد. نتایج گویای آن است که همه ی سناریوهای LID انتخاب شده در پژوهش در بهبود کیفیت رواناب سطحی موثر بوده اند، اما هر یک از سناریوها عملکرد متفاوتی را نشان دادند.

با وجود اینکه تمام سناریوهای LID بررسی شده در این پژوهش در مهارکردن رواناب سطحی و بهبود کیفیت آن موثر بوده اند، از آنجایی که با اجرای سناریوهای پشت بام سبز، بشکه ی باران و روکش های نفوذپذیر اندازه ی فسفات، نیترات و BOD در مقایسه با وضعیت موجود و سایر سناریوها کاهش بیشتری داشت، در نتیجه تاثیر اقدام های مدیریتی پشت بام سبز، بشکه ی باران و روکش نفوذپذیر بیشتر بوده است، و پیشنهاد می شود به منظور بهبود کمیت و کیفیت رواناب سطحی، این اقدام ها در اولویت های اجرایی باشند.