مدل خودناتوان سازی تحصیلی در دانش آموزان مقطع دوم متوسطه: نقش خطای شناختی، ترومای کودکی، غفلت عاطفی و امنیت روانی

خودناتوان سازی مجموعه رفتارهایی است که به شخص امکان می دهد شکست را به عوامل بیرونی و موفقیت را به عوامل درونی نسبت دهد. هدف پژوهش حاضر، تبیین مدل خودناتوان سازی تحصیلی در دانش آموزان مقطع (دوره) دوم متوسطه باتوجه به نقش متغیرهای خطای شناختی، ترومای کودکی، غفلت عاطفی و امنیت روانی بود.

روش پژوهش تحلیلی همبستگی از نوع مدل سازی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری را تمامی دانش آموزان مقطع (دوره) دوم متوسطه شهر بهشهر در سال تحصیلی 1401-1400 تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه گیری غیراحتمالی 421 نفر به عنوان نمونه تعیین شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه های استاندارد ترومای دوران کودکی (برنشتاین و همکاران، 2003)، امنیت روانی (مازلو، 1942)، غفلت عاطفی (داونی و فلدمن، 1996)، تحریف های شناختی (عبدالله زاده و سالار، 1389) و خودناتوان سازی تحصیلی (میگلی و اردن، 2001) استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و مدل سازی تحلیل مسیر در سطح معناداری 0٫01 در نرم افزارهای SPSS نسخه 24 و LISREL نسخه 10٫2 صورت گرفت.

براساس نتایج، تاثیرات امنیت روانی (0٫001>p، 0٫42-=β)، ترومای کودکی (0٫001>p، 0٫17=β)، خطای شناختی (0٫001>p، 0٫18=β) و غفلت عاطفی (0٫001>p، 0٫21=β) بر خودناتوان سازی تحصیلی مستقیم و معنادار بود؛ همچنین تاثیرات ترومای کودکی (0٫001>p، 0٫30-=β) و خطای شناختی (0٫001>p، 0٫29-=β) و غفلت عاطفی (0٫001>p، 0٫31-=β) بر امنیت روانی مستقیم و معنادار بود. اثر غیرمستقیم ترومای کودکی (0٫001>p، 0٫13=β) و خطای شناختی (0٫001>p، 0٫12=β) و غفلت عاطفی (0٫001>p، 0٫13=β) بر خودناتوان سازی تحصیلی به واسطه امنیت روانی معنادار بود. شاخص های برازش حاصل برای مدل آزمون شده در سطح مناسبی بود (0٫052=RMSEA، 0٫96=NFI، 0٫98=CFI، 0٫95=GFI، 0٫92=AGFI).

دانش آموزان دچار خطای شناختی، ترومای کودکی، غفلت عاطفی و نبود امنیت روانی درمعرض ابتلا به خودناتوان سازی تحصیلی قرار دارند. امنیت روانی به عنوان متغیر میانجی بین ترومای کودکی و خطای شناختی و غفلت عاطفی با خودناتوان سازی تحصیلی، در دانش آموزان نقش تعیین کننده ای بازی می کند.