جداسازی باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و حل کننده فسفر از ریزوسفر چای و تاثیر مایه تلقیح آن ها بر ویژگی های خاک و رشد گیاه

با توجه به نیاز بالای کشور ایران به چای و کافی نبودن مقدار تولید داخلی، استفاده از کودهای شیمیایی جهت افزایش تولید در واحد سطح رو به افزایش است. کاربرد طولانی مدت کودهای شیمیایی به ویژه کودهای نیتروژن دار، سبب اسیدی شدن خاک باغ های چای شده و سلامت و کیفیت خاک را تحت تاثیر قرار داده است. از این رو، جست وجو برای یک روش جایگزین و کارآمد که کارایی آن به اندازه کودهای شیمیایی باشد و ضررهای ناشی از مصرف بی رویه کودهای شیمیایی را جبران نماید، ضروری است.

در این پژوهش ابتدا ریزوباکتری های بومی تثبیت کننده نیتروژن (آزوسپیریلیوم) و حل کننده فسفر از ریزوسفر گیاه چای جداسازی و سپس به عنوان کود زیستی در کشت گلدانی نهال های چای هیبرید چینی در پژوهشکده چای کشور در سال 1400 مورد استفاده قرار گرفتند. این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل pH خاک در دو سطح (65/4 و 21/5) و تیمارهای کودی در پنج سطح شامل شاهد منفی (B)، کود شیمیایی بر اساس آزمون خاک (C)، کود زیستی باکتری تثبیت کننده نیتروژن (BN)، کود زیستی باکتری حل کننده فسفر (BP) و کود زیستی دارای باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و حل کننده فسفر (BNP) بودند. پس از گذشت سه ماه از کشت نهال چای در گلدان-ها پیامد استفاده از این کودهای زیستی بر ویژگی های خاک و رشد گیاه چای مورد بررسی قرار گرفت.

مقدار pH خاک در تمامی تیمارهایی که کود زیستی دریافت نمودند نسبت به تیمارهای شاهد و کود شیمیایی بیشتر بود. بیشترین و کمترین مقدار نیتروژن خاک به ترتیب در تیمارهای BNP وB مشاهده شد. بیشترین مقدار فسفر فراهم خاک در تیمار BNP مشاهده شد که البته اختلاف معنی داری با تیمار و BN نداشت. مقدار پتاسیم قابل جذب خاک در تیمارهای دریافت کننده کود زیستی و شیمیایی اختلاف آماری معنی داری را نشان نداد. بیشترین و کمترین مقدار وزن تر، وزن خشک و محصول به ترتیب در تیمارهای BNP و B مشاهده شد. بیشترین محتوای نیتروژن و فسفر گیاه به ترتیب مربوط به تیمارهای BNP (8/4 درصد) و BP (24/0 درصد) بود. محتوای پتاسیم گیاه در تیمارهای کود زیستی بیشتر از تیمار شاهد بود، اگرچه درصد پتاسیم در تمامی تیمارهای کود زیستی از تیمار کود شیمیایی کمتر بود.

در این پژوهش، تیمار کودهای زیستی باکتری آزوسپیریلیوم و حل کننده فسفر به ترتیب سبب افزایش محتوای نیتروژن و فسفر گیاه چای و خاک زیرکشت آن شدند و کاربرد هم زمان آن ها سبب افزایش کارایی هردو شد. بنابراین، از آن جا که این باکتری ها سبب بهبود رشد گیاه و ویژگیهای خاک شدند به نظر می رسد رایزوباکترهای بومی جداشده از ریزوسفر چای پتانسیل استفاده در باغ های چای به عنوان کود زیستی را در راستای کشاورزی پایدار داشته باشند. اگرچه بررسی طولانی مدت در شرایط مزرعه طی چند دوره ی رشد و همچنین فصول مختلف سال برای ارزیابی های بیشتر مورد نیاز است.