تحلیل معنایی ساختهای متشکل از«با» در زبان فارسی

این مقاله ساخت های همراهی در زبان فارسی را مورد بررسی قرار می دهد. ساخت های همراهی مشتمل بر سه شرکت کننده معنایی موقعیت همراهی، همراهی کننده و همراهی شونده هستند. از جنبه نحوی نیز در شکل گیری این ساخت ها دو گروه اسمی نقش دارند. دستوریان بر طبق سنت، ساخت های همراهی متشکل از «با» را در دسته گروه حرف اضافه ای قرار می دادند و «با» را حرف اضافه در نظر می گرفتند. یکی از هدف های اصلی پژوهش حاضر، پاسخ به این پرسش است آیا «با» در جمله های فارسی حرف اضافه یا رابط است و یا هر دو نقش را دارد؟ بنابراین، بررسی جایگاه و نقش این تکواژ دستوری در این نوع ساخت های فارسی هدف اصلی پژوهش حاضر است. هدف دیگری که در این بررسی مورد توجه است، چالش میان ساخت های عطفی و ساخت های همراهی است. مفروض این است که تکواژ دستوری «با» در ساخت های همراهی در زبان فارسی در دو جایگاه و نقش دستوری متفاوت مطرح است. با استناد بر چنین فرضی، ساخت های همراهی به دو گروه اصلی دسته بندی می شوند: گروه اول، ساخت های همراهی متقارن/دوسویه هستند. در این گروه سازه  [با + گروه اسمی2] یک سازه اختیاری نیست؛ به بیان دیگر یک سازه افزوده نیست. «با» در این گروه  نقش یک رابط یا پیوند دهنده را بر عهده دارد. این گروه از جمله ها با توجه به نوع فعل به گونه هایی دسته بندی می شوند که عبارتند از ساخت های همراهی متقارن با افعال جمعی، ترکیبی، محمول های رابطه ای و قیاس همسان. گروه دوم گروه ناهمسان هستند که سازه [با+ گروه اسمی2]  یک افزوده است و حرف اضافه انگاشته می شود. این گروه همراهی نامتقارن/یک سویه نامیده می شوند که خود به گونه هایی دسته بندی می شوند و عبارتند از افعال غیر جمعی، عضو بدن، وسیله حمل و نقل و نوع ابزاری. زیر طبقه ابزاری، از دو نوع عامل واسطه گری و تسهیل کننده کنش تشکیل می شود. دستاورد  پژوهش حاضر را می توان در آموزش دستور زبان فارسی و تحلیل های نحوی به کار گرفت.