طبقه بندی مراکز بهداشتی-درمانی شهری خرم آباد بر اساس وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوارهای تحت پوشش با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه ای

در بسیاری از پژوهش های علوم پزشکی، محققین از مراکز یا پایگاه های سلامت به عنوان چارچوب نمونه گیری طبقه ای استفاده می کنند. از آنجا که متغیرهای اقتصادی-اجتماعی نقش عمده ای بر پیامدهای حوزه سلامت دارند. ؛ لذا در این مطالعه سعی شده تا مراکز یا پایگاه های سلامت شهر خرم آباد از نظر وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوارهای تحت پوشش با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه ای طبقه بندی شوند.

در این مطالعه مقطعی، جامعه آماری کلیه حوزه های شهری خرم آباد بر اساس سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران بوده است. ابتدا نقشه های پراکنش حوزه های شهری با مراکز/پایگاه های سلامت تطبیق داده شد. سپس شاخص های اقتصادی-اجتماعی حوزه ها در 7 حیطه محاسبه و برای کاهش بعد از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. سرانجام توسط تحلیل خوشه ای k-means و نرم افزار26  SPSS، مراکز/پایگاه های مشابه از نظر امتیازات عاملی، به خوشه های همگن اختصاص یافت و با استفاده از نرم افزار Arc GIS بر روی نقشه شهر قرار گرفت.

سه عامل شناسایی شده در تحلیل عاملی، 3/73 % واریانس شاخص های اقتصادی-اجتماعی خانوارها را تبیین می کردند. بر اساس تحلیل خوشه ای، 11 پایگاه سلامت در خوشه یک (سطح تحصیلات کمتر، منازل دارای امکانات رفاهی ضعیف تر و نرخ بی همسری و طلاق بالاتر)، 16 پایگاه در خوشه دو (نرخ اشتغال به تحصیل بیشتر، نرخ پایین تر ازدواج زنان، نرخ بیکاری کمتر و سکونت بیشتر در منازل آپارتمانی) و 10 پایگاه در خوشه سه (فارغ التحصیلان دانشگاهی بیشتر، مشاغل پر درآمدتر و منازل دارای امکانات رفاهی بهتر) قرار گرفتند.

نتایج این مطالعه می تواند در تحقیقات سلامت به عنوان مبنایی برای انجام نمونه گیری طبقه ای در محدوده شهری خرم آباد استفاده گردد. درضمن توصیه می شود مسوولان برنامه ریزی موثرتری را جهت محرومیت زدایی از مناطق غیربرخوردار موجود در خوشه یک انجام دهند.