تقریب به مثابه رشد: واکاوی تحلیلی-ساختاری مفهوم «تقریب مذاهب اسلامی» و ارائه تعریفی «جدید»

علوم انسانی علوم مفاهیم است. مفاهیم مبهم و جزیی بیش از آنکه یاریگر ما در دستیابی به حقیقت باشند، خود حجاب حقیقت می شوند. مفهوم «تقریب مذاهب اسلامی» را می توان یکی از این مفاهیم مبهم و نارسا دانست که تعریفی کاربردی، جامع و مورد اجماع از آن وجود ندارد. ازاین رو چند پرسش اساسی را می توان مطرح کرد: مفهوم «تقریب مذاهب اسلامی» چه نسبتی با مفاهیمی همچون «همگرایی»، «اتحاد»، «انسجام» و «وحدت اسلامی» دارد؟ چه نقدهای مفهومی و ساختاری بر برداشت های موجود از اندیشه «تقریب» وارد است؟ و در نهایت، تقریب چه هست و چه نیست؟ در پاسخ به این پرسش ها، این مقاله بر آن است که با روش «توصیفی - تحلیلی»، تعریفی نو و کارا ارایه دهد که قادر به تامین نیازهای نظری و عملی حوزه همگرایی جوامع اسلامی باشد. در این بازتعریف که جدایی بین اندیشه و عمل را رد می کند، «تقریب» در دو معنای کلی و خاص تعریف می شود. در معنای کلی، «تقریب»، نزدیک کردن «خود» به «دیگری» از طریق یکی از راه های «تعارف»، «تیالف»، «تعایش» و «تعاون» است و در معنای خاص و در ادبیات همگرایی اسلامی «تقریب» به معنای کوشش نیتمند هر مسلمانی برای «رشد» و تبدیل کردن جهان به جهانی الهی تر، از طریق نزدیک شدن به «دیگری مسلمان»اش است.