تحلیل مضمونی اخبار اهل بیت (علیهم السلام) و شیعیان عصر امویان (41-132) در منابع تاریخی اصحاب حدیث

پژوهش حاضر با درک ارزشمندی میراث تاریخی اصحاب حدیث و اثرگذاری آن در ذهن مخاطبان این آثار در موضوع اهل بیت (علیهم السلام) و شیعیان عصر اموی و با هدف کشف شبکه مضمونی موجود در این متون و برای رسیدن به الگویی که توضیح دهنده منطق کلی و شاکله آنها باشد، می کوشد تا به این سوال پاسخ دهد که «اصحاب حدیث در ثبت اخبار اهل بیت (علیهم السلام) و شیعیان چه مضامینی را به مخاطبان ارایه می کنند؟» برای یافتن پاسخ ابتدا میراث تاریخی اصحاب حدیث در این زمینه بررسی شد و از میان آثار موجود، تاریخ خلیفه بن خیاط (ابن خیاط،240ق)، بقایای کتاب المعرفه و التاریخ (فسوی، 277ق)، تاریخ الامم و الملوک (طبری، 310ق)، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، (ابن جوزی 597ق) انتخاب شد و داده های مرتبط با اخبار اهل بیت (علیهم السلام) و شیعیان از میان آنها استخراج و سپس با روش «تحلیل مضمون» و اجرای مراحل آن، داده ها تحلیل و مضامین نهفته در منابع منتخب کشف شد که چهار مضمون فراگیر «تشیع؛ جریانی سیاسی- مذهبی»، «تهدیدهای دایمی شیعیان برای حکومت»، «تلاش برای سرکوب شیعیان بر مبنای دین»، و «سرکوب شیعیان با تحمل خسارات» یافت شد که این مضامین با توجه به رویکرد اصحاب حدیث به خلافت، در جهت مشروعیت بخشی به رفتار امویان در قبال سرکوب اهل بیت (علیهم السلام) و شیعیان است.