ارزیابی تناسب اراضی و بررسی محدودیت‎ها برای کشت گیاهان صنعتی در مناطق تحت کشت آبی کشور

در این پژوهش، واحدهای خاک در دشت های آبی کشور بر اساس داده های مطالعات قبلی خاک شناسی، تصاویر ماهواره ای، نقشه های کاربری و در نظر گرفتن پهنه های زراعی- اقلیمی، باهدف تعیین توان (پتانسیل) اراضی برای کشت آبی محصولات صنعتی شامل چغندرقند، پنبه، گلرنگ و نیشکر مشخص شد. سپس، اراضی موردنظر برای کشت آبی محصولات مزبور از نظر تناسب اراضی طبق چهارچوب فائو و روش پارامتریک ریشه دوم ارزیابی شد. نتایج نشان داد که از چهار میلیون هکتار اراضی مزبور برای کشت آبی چغندرقند، حدود 1/23 میلیون هکتار در کلاس S1 (مناسب زیاد)، 1/5 میلیون هکتار در کلاس S2 (مناسب متوسط)، 740 هزار هکتار در کلاس S3 (مناسب بحرانی)، 390 هزار هکتار در کلاس N1 (نامناسب در حال حاضر) و 420 هزار هکتار در کلاس N2 (نامناسب دائمی) قرار داشت. از مجموع اراضی بررسی شده برای کشت پنبه به مساحت حدود 2/4 میلیون هکتار، 75 هزار هکتار در کلاس S1، 671 هزار هکتار در کلاس S2، 895 هزار هکتار در کلاس S3، 420 هزار هکتار در کلاس N1 و 340 هزار هکتار در کلاس N2 بود. از 2/2 میلیون هکتار اراضی بررسی شده برای کشت گلرنگ، 38 هزار هکتار در کلاس S1، 56 هزار هکتار در کلاس S2، 1/3 میلیون هکتار در کلاس S3، 363 هزار هکتار در کلاس N1 و 398 هزار هکتار در کلاس N2 ، و از مجموع اراضی بررسی شده برای کشت نیشکر به مساحت حدود 615 هزار هکتار، 6 هزار هکتار در کلاس S1، 18 هزار هکتار در کلاس S2، 193 هزار هکتار در کلاس S3، 98 هزار هکتار در کلاس N1 و 300 هزار هکتار در کلاس N2 قرار داشت. تجزیه وتحلیل آماری داده‎ها نشان داد که تفکیک کلاس‎های تناسب اراضی دارای دقت قابل قبول است. مهم ترین ویژگی های محدودکننده خاک برای کشت چغندرقند عبارت اند از: اسیدیته، شوری و قلیائیت و زهکشی. ویژگی های محدودکننده برای کشت پنبه شامل عوامل اقلیمی، مقدار و درجه شیب، شوری و قلیائیت، آهک و گچ بود. نیز، اسیدیته، زهکشی، شوری و قلیائیت، و اقلیم جزو ویژگی های محدودکننده کشت گلرنگ بود و برای نیشکر، شوری و قلیائیت، زهکشی و شیب زمین. توجه به اراضی مناسب و نامناسب تفکیک شده در نقشه های تناسب اراضی محصولات ذکرشده در بالا، مدیریت کشت را برای کشاورزان و برنامه‎ریزان تسهیل می نماید.