ارزیابی و واسنجی مدل بیلان انرژی سطحی سبس در تعیین تبخیر-تعرق دشت های متاثر از پخش سیلاب (قره چریان- استان زنجان)

تبخیر و تعرق، تعادل آب و انرژی خاک را که عمدتا در مدل های گردش عمومی و مدل سازی آب و هوا استفاده می شود، هدایت می کند. در نتیجه، پیش بینی جریان آب رود، پیش بینی عملکرد محصول، سامانه های مدیریت آبیاری، کیفیت آب رود یا دریاچه همگی به سطوح تبخیر و تعرق بستگی دارند. به این دلیل، برآورد دقیق بیلان آب ضروری است. برآوردهای بهتر و دقیق تبخیر-تعرق امکان برنامه ریزی موثر آبیاری و استفاده بهینه از آب را برای سایر اهداف کشاورزی فراهم می کند. هدف این پژوهش ارزیابی و واسنجی مدل بیلان انرژی سطحی سبس در تعیین تبخیر-تعرق در دشت سهرین - قره چریان در فاصله ی 30 کیلومتر و در شمال غرب شهر زنجان می باشد.

در این پژوهش به منظور تعیین تبخیر و تعرق واقعی با استفاده از مدل بیلان انرژی و سنجش ازدور سبس در دشت سهرن-قره چریان، تعداد 17 تصویر لندست هشت، همراه با داده های هواشناسی ایستگاه همدید فرودگاه زنجان بررسی شد. همچنین با کمک مدل سبس، تبخیر-تعرق مزرعه ی کشت گندم با مساحت پنج هکتار در دوره ی زمانی 1399/7/1 تا 1400/06/31 محاسبه و اعتبار سنجی شد. برای این منظور ورودی های مورد نیاز مدل سبس شامل آلبیدو، دمای سطح زمین، گسیلمندی، NDVI، شاخص پوشش گیاهی، شاخص سطح برگ، بلندی پوشش گیاهی، تراکم تاج پوشش گیاهی که در محیط نرم افزار ایلویس تهیه شد. داده ‎های بده و حجم آب مصرفی با استفاده از مدل بیلان آب خاک نیز تعیین شد.

نتایج و بحث:

براساس نتایج این پژوهش تبخیر و تعرق به دست آمده از مدل بیلان آب خاک 24115 مترمکعب و تبخیر و تعرق به دست آمده از مدل سبس 28750 مترمکعب با خطای 16/12 % برآورد شد. همچنین نتایج به دست آمده از مدل سبس با تبخیر و تعرق مرجع با استفاده از چهار شاخص ضریب تبیین (R2)، ریشه ی میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین قدرمطلق خطا (MAE) و میانگین اریبی خطا (MBE) واسنجی شد که اندازه های این چهار شاخص به ترتیب 0/844، 1/06، 1/12 و 0/25 محاسبه شد، که این نتایج نشان دادند دستورالعمل سبس برای برآورد ETa در منطقه ی مطالعه شده دقت کافی داشت.

نتیجه گیری و پیشنهادها:

بنابراین براساس نتایج این پژوهش می توان گفت که استفاده از تصویرهای ماهواره ای در برآورد تبخیر-تعرق واقعی، در مقایسه با روش برداشت میدانی قابل اتکا است و با توجه به مشکلات روش های بیلان رطوبتی (مانند نقطه ای بودن، زمان بر بودن، هزینه زیاد، نیاز به ابزار دقیق و تقریبا نبود امکان استفاده از لایسیمتر) و مزایای استفاده از تصویرهای ماهواره (تحت پوشش دادن سطح گسترده ای از مزارع یا باغ ها، ارزان و سریع بودن) در برآورد تبخیر-تعرق می توان با پذیرفتن خطای کم نتایج قابل قبولی به دست آورد.