ارزیابی تنوع ژنتیکی و تحمل تنش کمبود روی در ارقام گندم بهاره

گندم مانند سایر محصولات زراعی در طول دوره رشد خود با محدودیت های زیست محیطی متعددی مانند کمبود عناصر ریزمغذی مواجه است. کمبود روی باعث ایجاد محدودیت در تولید محصول به ویژه رشد و عملکرد در خاک های آهکی می شود. با توجه به اهمیت اقتصادی و کشاورزی گندم در جهان و ایران، توجه و شناسایی روابط ژنتیکی بین ژنوتیپ ها، شناخت میزان تنوع ژنتیکی و برآورد آن در ژرم پلاسم گندم توسط اصلاح کنندگان گیاه ضروری است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی تنوع ژنتیکی و بررسی شاخص های تحمل به تنش بر صفات فنولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی در ارقام مطلوب گندم بهاره تحت شرایط نرمال و تنش کمبود روی انجام شد.

64 رقم گندم بهاره در دو شرایط نرمال و تنش کمبود روی آزمایشی به‎ صورت طرح لاتیس ساده در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال زراعی 99-1398 انجام شد. صفاتی همچون روز تا جوانه زنی، روز تا سنبله دهی، روز تا گرده افشانی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول پر شدن دانه، دمای کانوپی، کلروفیل کل، شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک، محتوای نسبی آب، غلظت پروتئین، غلظت روی اندام هوایی و عملکرد دانه اندازه گیری شد.

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو شرایط نرمال و تنش کمبود روی برای اکثر صفات مورد بررسی تفاوت آماری معنی داری بین ارقام وجود دارد. همبستگی های مثبت و معنی دار بین عملکرد در شرایط نرمال و تنش با شاخص های MP، GMP، STI و HM مشاهده شد که این شاخص ها مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن ارقام در شرایط تنش کمبود روی شناسایی شدند.

به طور کلی براساس صفات مورد مطالعه، شاخص های تحمل و نتایج تجزیه به عامل و تجزیه خوشه ایی ارقام افلاک، دریا، اروند، روشن، کویر و سیروند به‎عنوان ارقام مطلوب و متحمل و ویناک، تجن، پارسی و پنجامو به‎عنوان ارقام نامطلوب و حساس معرفی شدند. از ارقام متحمل و حساس شناسایی شده می توان در ایجاد جمعیت های دووالدی، بررسی بیان ژن و برنامه های به نژادی جهت تولید ارقامی با عملکرد بالا استفاده نمود.