بررسی واکنش گندم دیم به مصرف نیتروژن در شرایط آبیاری تکمیلی

گندم نان با نام علمی Triticum aestivum از سازگارترین گونه های غلات است که نقش محوری در کشاورزی ایران ایفا می کند و آردی که از آن به دست می آید عمدتا به تولید نان می رسد. امروزه یکی از معضلات و تهدیدهای پیش روی تحقق امنیت غذایی در جوامع بشری افزایش روز افزون جمعیت و وضعیت رو به کاهش منابع تولید است، لذا افزایش نیاز گندم کشور از طریق افزایش میزان تولید در واحد سطح ضروری می باشد. این پژوهش به منظور ارزیابی پاسخ ارقام و لاین پیشرفته گندم دیم به مصرف نیتروژن در شرایط آبیاری تکمیلی اجرا شد.

آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با کرت های خرد شده در سال های زراعی 97 تا1399 در معاونت موسسه تحیقات کشاورزی دیم (کرمانشاه) اجرا شد. در این آزمایش از کرت های سه بار خردشده با دو سطح آبیاری 50 میلی متر در زمان کاشت و 50 میلی متر در زمان کاشت + 30 میلی متر در مرحله چکمه ای در کرت اصلی، دو زمان مصرف نیتروژن (همزمان باکاشت در پاییز و 2 3  در پاییز و 1 3  همزمان با آبیاری تکمیلی) در کرت فرعی، با 4 سطح نیتروژن (0، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار) در سطوح کرت فرعی فرعی و ارقام شالان و ریژاو و لاین  DARIدر کرت های فرعی فرعی فرعی استفاده شد.

نتایج نشان داد  انجام دو مرحله آبیاری تکمیلی عملکرد بیولوژیک، دانه و کاه را به ترتیب 1450، 777 و 673 کیلوگرم در هکتار افزایش داد. زمان مصرف پاییزی و تقسیطی نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد اثر معنی دار نداشت، اما مصرف پاییزی نیتروژن باعث افزایش 74 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه شد. مصرف نیتروژن توانست عملکرد دانه، بیولوژیک و کاه را به طور معنی دار به صورت خطی افزایش دهد. بین دو رقم و یک لاین مورد استفاده در پاسخ به نیتروژن اختلاف معنی دار مشاهده نشد، هرچند تاثیر افزایش مصرف کود نیتروژنی بر میزان عملکرد دانه در رقم شالان روند افزایشی منظم تری داشت. تاثیر زمان مصرف نیتروژن بر دو رقم و یک لاین یکسان بود، هر چند مصرف پاییزی نیتروژن سبب افزایش ناچیزی در عملکرد بیولوژیک،‏ دانه و کاه گردید.

نیاز نیتروژنی گندم دیم در شرایط تک آبیاری 60 کیلوگرم در هکتار همزمان با کاشت و برای دو مرحله آبیاری 80 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به صورت تقسیطی 23 در پاییز و 13 همزمان با آبیاری تکمیلی) در کرت فرعی، با 4 سطح نیتروژن (0، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار) در سطوح کرت فرعی فرعی و ارقام شالان و ریژاو و لاین  DARIدر کرت های فرعی فرعی فرعی استفاده شد. 23 سوم در پاییز و 13 همزمان با آبیاری تکمیلی مرحله دوم توصیه می شود. مصرف پاییزی نیتروژن سبب افزایش ناچیزی در عملکرد بیولوژیک،‏ دانه و کاه گردید. رقم شالان از ویژگی کودپذیری بیشتری برخوردار بود. در نهایت می توان استنباط نمود که مصرف بهینه آب و نیتروژن تعدیل کننده اثرات تنش گرما و خشکی در شرایط دیم می باشد که با استفاده از این عملیات می توان میزان تولید گندم دیم در شرایط دشوار را بهبود بخشید.