ارزیابی تنوع ژنتیکی 160 ژنوتیپ گلرنگ با تمرکز بر ویژگی های کیفی روغن

گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در دنیا است که به دلیل تحمل بالا به خشکی و شوری در ایران اهمیت زیادی پیدا کرده است. دو عامل مهم در توسعه کشت گلرنگ، افزایش عملکرد روغن و زودرسی آن است. با توجه به این که مهم ترین قدم در مسیر اصلاح گیاهان، ایجاد تنوع و استفاده از این تنوع در مسیر انتخاب است، در این آزمایش تعداد زیادی ژنوتیپ گلرنگ از نظر صفات مهم کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار گرفت.

در این مطالعه تعداد 160 ژنوتیپ داخلی و خارجی در قالب طرح آگمنت با سه شاهد (ارقام معرفی شده گلدشت، پدیده و گلمهر) در پنج تکرار به‎صورت کشت پاییزه مورد ارزیابی قرار گرفت و صفاتی چون تاریخ گل دهی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، خارداری، عملکرد دانه، درصد روغن، وزن هزاردانه، محتوای پروتئین دانه و پروفیل اسیدهای چرب شامل درصد اسیدهای چرب پالمتیک، استئاریک، اولئیک، لینولئیک و لینولنیک بررسی گردید.

نتایج نشان دهنده وجود دامنه 23 روزی در تاریخ گل دهی، دامنه 95 سانتی متری در ارتفاع بوته و دامنه 16 درصدی در میزان روغن دانه بود. همچنین تنوع زیادی در عملکرد دانه و سایر صفات مورد ارزیابی مشاهده گردید. نتایج نشان داد میزان پروتئین دانه در برخی از ژنوتیپ های مورد آزمایش تا حدود 20 درصد بود که از نظر ارزش تغذیه ای کنجاله اهمیت زیادی دارد. بررسی پروفیل اسیدهای چرب با کمک GC نشان داد تعداد 24 ژنوتیپ میزان اولئیک اسید بالاتر از 55 درصد داشتند. نتایج همبستگی جزء نشان داد ژنوتیپ های دارای بیشترین درصد اسید اولئیک و پالمتیک معمولا بیشترین درصد روغن را دارند و همبستگی منفی شدیدی بین اولئیک و لینولئیک وجود دارد به‎ طوری  که کاهش و یا افزایش یکی با افزایش و یا کاهش دیگری همراه است. درصد روغن های بالا فقط در ژنوتیپ های خاردار مشاهده شد و همبستگی معنی داری بین درصد روغن و میزان پروتئین دانه مشاهده نشد به‎ طوری  که ژنوتیپ هایی با درصد روغن و درصد پروتئین دانه بالا به طور همزمان مشاهده گردید.

در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد تنوع بسیار زیادی بین ژنوتیپ های جمع آوری شده وجود دارد که می توان از این تنوع در برنامه های اصلاحی بهره برد.