مطالعه روابط عملکرد دانه با صفات فیزیولوژیکی سویا تحت تاثیر عصاره جلبک قهوه ای (Ascophyllum nodosum) و پیری تسریع شده

سویا یکی از مهم ترین گیاهان روغنی و پروتئینی در ایران و جهان محسوب می شود. با توجه به اهمیت عملکرد دانه سویا و شناسایی صفات موثر در افزایش آن، این تحقیق با هدف بررسی روابط بین عملکرد دانه با صفات زراعی و فیزیولوژیکی سویا و تعیین صفاتی که در شرایط نرمال و پیری تسریع شده اثر بیشتری بر عملکرد دانه دارند، صورت پذیرفت. آزمایش حاضر طی دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود، به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار روی رقم کتول اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کیفیت اولیه بذر در دو سطح (بذور نرمال و بذور فرسوده) و عصاره جلبک دریایی در سه سطح (شاهد، پیش تیمار و محلول پاشی) بودند. بذرهای مورد استفاده از مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران تهیه شد که بذرهای برداشت شده همان سال بودند و تا زمان آزمایش در انبار کنترل شده دارای سیستم خنک کننده و در محدوده دمایی 14 تا 17 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 30 تا 40 درصد نگهداری شده بودند. جهت اعمال فرسودگی، بذور به مدت 72 ساعت در دمای 41 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 95 درصد قرار گرفتند. در گیاهان حاصل از بذور نرمال، 84/81 درصد از تغییرات عملکرد دانه توسط تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه توجیه شد. بیشترین اثر مستقیم و مثبت را وزن صد دانه و بعد از آن تعداد غلاف در بوته به خود اختصاص دادند. صفت تعداد دانه در غلاف هم به طور مستقیم و هم به طور غیرمستقیم از طریق تاثیر بر وزن صد دانه بر عملکرد دانه تاثیر گذار بود. در گیاهان حاصل از بذور فرسوده، صفات درصد سبز شدن نهایی مزرعه، شاخص پایداری غشاء، شاخص سطح برگ، آنتوسیانین، هیدروژن پراکسید، رادیکال سوپراکسید، تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه به عنوان متغیرهای اصلی وارد مدل شدند و 33/91 درصد از تغییرات توسط این هشت صفت توجیه شد. گونه های فعال اکسیژن شامل هیدروژن پراکسید و رادیکال سوپر اکسید به طور غیرمستقیم از طریق تاثیر بر وزن صد دانه موجب کاهش عملکرد دانه شدند. پیش تیمار بذور با عصاره جلبک از طریق افزایش درصد سبز شدن نهایی مزرعه، وزن صد دانه و میزان گلوتاتیون موجود در برگ گیاه موجب افزایش عملکرد دانه شد. محلول پاشی عصاره جلبک از طریق افزایش وزن صد دانه و شاخص پایداری غشاء موجب افزایش معنی دار عملکرد دانه گردید. صفات وزن صد دانه و تعداد غلاف در بوته در گیاهان حاصل از بذور نرمال و فرسوده سویا به دلیل اثر مستقیم و افزایشی بر عملکرد دانه می توانند به عنوان معیار گزینش جهت اصلاح و بهبود عملکرد در نظر گرفته شوند.