مقایسه برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک رویشگاه گز شاهی (Tamarix aphylla (L.) Karst) در نواحی بیابانی جنوب شرق ایران تحت تاثیر آتش سوزی (مطالعه موردی: رویشگاه نیاتک، استان سیستان و بلوچستان)

آتش سوزی، از جمله بحران های اقلیمی و عوامل تهدید رویشگاه های مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می رود و از طرفی، با کاهش توان اکولوژیک متاثر از آن، روند بیابانی شدن این بوم سازگان ها را تشدید می کند. واکنش گونه ها در رویشگاه های مختلف به آتش سوزی متفاوت است. از این رو، پژوهش حاضر به بررسی تاثیر آتش سوزی بر خصوصیات خاک رویشگاه های گز شاهی (Tamarix aphylla (L.) Karst) نیاتک در استان سیستان و بلوچستان می پردازد.

طرح آماری در قالب طرح کاملا تصادفی و نمونه برداری به صورت خط نمونه است. پس از پیمایش در منطقه، توده هایی که مدت زمان آتش سوزی در آن 10 سال گذشته بود و توده شاهد، انتخاب و در هریک توده ای یک هکتاری با ابعاد 100 در100 متر به صورت تصادفی انتخاب و بر روی اضلاع مربع مشخص شده و فاصله تقریبی 50 متری از اضلاع خطی پیاده شد. سپس، پلات هایی با ابعاد 5 در 5 متر در فواصل تقریبی50 متر از یکدیگر پیاده شد (دو ضلع موازی مربع با خط تقارن بین آنها به عنوان سه ترانسکت، هر ترانسکت شامل سه پلات و در مجموع شامل 9 پلات). پس از پیاده کردن پلات، 5 نمونه خاک از چهار گوشه و مرکز پلات از عمق 30-0 سانتی متر در بهمن ماه برداشت انجام شد. هر 5 نمونه با هم ترکیب و یک نمونه ترکیبی از آن حاصل شد و برای آنالیز آزمایشگاهی به آزمایشگاه انتقال یافت تا خصوصیات فیزیکی (رطوبت و وزن مخصوص ظاهری) و خصوصیات شیمیایی (سدیم، پتاسیم تبادلی، فسفر، نیتروژن، کربن آلی، هدایت الکتریکی و اسیدیته) تعیین گردید. تجریه و تحلیل آماری در بخش فیزیکوشیمیایی خاک با استفاده از آزمون تی تست و آزمون ناپارامتریک من ویتنی یو انجام شد.

بر طبق یافته ها، نتایج تعداد 93 و 56 درخت در هکتار، 11 و 25 نهال زیر یک متر، 2 و 30 درصد درختان به صورت جست به ترتیب در توده شاهد و آتش سوزی شده مشاهده شد. خصوصیات فیزیکی خاک حاکی از کاهش رطوبت خاک در اثر آتش سوزی در مقایسه با شاهد و افزایش وزن مخصوص ظاهری در توده آتش گرفته بود. بررسی خصوصیات شیمیایی خاک نشان داد، درصد نیتروژن خاک، فسفر قابل جذب، پتاسیم تبادلی و کربن آلی خاک در توده شاهد بیشتر از توده آتش گرفته است (05/0≤p). متغیر اسیدیته، تفاوت معنی داری در بین دو پلات آتش گرفته و شاهد نشان نداد (05/0P≥) اما هدایت الکتریکی در توده آتش گرفته بیشتر از توده شاهد بود (05/0≤p).

برطبق نتایج، آتش گرفته منجر به تغییرات تراکم و زادآوری پوشش گیاهی و همچنین خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک می گردد. با وجود گذشت 10 سال از آتش سوزی، بوم سازگان گز شاهی نتوانست بازسازی لازم را انجام داده و همچنان، تفاوت در خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و همچنین تراکم در بین دو پلات آتش گرفته و شاهد وجود دارد و توده به حالت اولیه بازنگشته است.