بررسی تاثیر گفتمان انقلابی اخوان المسلمین در به چالش کشیدن گفتمان دینی پادشاهی های سنتی عربی؛ مطالعه موردی جنبش «الصحوه الاسلامیه» عربستان سعودی در ابتدای دهه 90 میلادی

با ورود اخوان المسلمین مصر به عربستان سعودی در دهه 60 و 70 میلادی به تدریج جنبشی تحت عنوان «الصحوه الاسلامیه» شکل گرفت. بنیان های نظری صحوه آمیزه ای از اسلام سیاسی اخوان المسلمین و اندیشه های وهابی بود. صحوه در طول دهه های 70 و 80 توانست اعضای خود را افزایش دهد. اما بررسی فعالیت های آن از زمان شکل گیری تا دهه 90 نشان می دهد که اقدامات صحویون به حوزه های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی محدود بوده و هیچ گاه با کنشی جمعی و سازمان یافته رژیم سعودی را به چالش نکشیده اند. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که چه شرایط و عواملی در مسیر تکوین صحوه تا هنگام ورود عرصه سیاست و به چالش کشیدن مشروعیت دینی سیاسی پادشاهی سعودی توسط آن دخیل بوده است؟ استدلال اصلی این پژوهش این است که نمی توان شکل گیری صحوه را تنها به حضور نیروهای آمریکایی در زمان جنگ خلیج محدود کرد؛ بلکه مجموعه ای از عوامل و در نهایت جنگ خلیج فارس به عنوان مهم ترین عامل برای صحوه امکان آن را فراهم آورد تا با بسیج نیروهای خود به یک جنبش اجتماعی تبدیل شود. در این راستا تلاش شده با بهره گیری از هفت متغیر به بررسی مجموعه پیچیده عوامل موثر در تکوین صحوه بپردازیم. از زاویه جامعه شناسی سیاسی، در واقع مجموعه این عوامل باعث شد که حوزه های مجزای دینی و سیاسی و از طرف دیگر دو گروه متفاوت اجتماعی یعنی علما و روشنفکران صحوی، با ایجاد یک ائتلاف شکننده نیروهای اجتماعی را در برابر رژیم سعودی بسیج کنند و خواسته های خود را از طریق چند عریضه به گوش ملک فهد برسانند.