مقایسه وجوه فکری و ادبی اشعار حافظ شیرازی و سلمان ساوجی

سلمان ساوجی و حافظ شیرازی، دو غزلپرداز بزرگ سده هشتم و معاصر یکدیگر هستند. مشهور است که حافظ از دیوانهای شاعران بسیاری بهره برده و اصطلاحات، ترکیبات و توصیفات بیشماری، حتی مصراعها و بیتی را تقریبا کامل از آنان در غزلهای خود به کار برده است؛ از این رو تاثیر سلمان بر حافظ بیشتر منطقی و معقول مینماید. در این مقاله سعی شده است اشعار این دو شاعر در دو سطح فکری و ادبی مورد مقایسه قرار بگیرد.

نوع روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی است.

در سطح فکری، مشرب عرفانی هر دو شاعر، عرفان خراباتی و عاشقانه است. مضامین انتقادی و اجتماعی نیز در شعر این دو شاعر وجود دارد که بیشتر بصورت طنز جلوه گر میشود؛ اما سلمان در مورد صوفی و تصوف، نظریه تقریبا ثابت و مشخص حافظ را ندارد. در سطح ادبی نیز شعر حافظ و سلمان بسیار شبیه است. مشخصترین ویژگی سبکی حافظ، بکارگیری ایهام و انواع آن است که همین خصلت در شعر سلمان نیز وجود دارد. غزلیات و قصاید سلمان مملو از ایهامهای شاعرانه و استادانه است و از همین رو برخی سبک حافظ را در این زمینه به سبک سلمان نزدیک دانسته اند.

در شعر حافظ و سلمان، مضامین مشترک فکری و ادبی موجود است و حافظ در برخی مشترکات فکری و ادبی از سلمان ساوجی متاثر و از آن بهره مند بوده و به استقبال این مضامین رفته است؛ اما چنانکه مشهود و مسلم است شعر حافظ در مرتبه ای بالاتر و والاتر از شعر سلمان قرار گرفته است (به دلیل ارزش هنری).