کارایی مصرف آب در کشت مخلوط ذرت-ماش تحت شرایط مختلف تنش آبی

به منظور بررسی تنش آب و الگوهای کشت بر بهره وری آب در کشت مخلوط ماش و ذرت تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام طی سال زراعی 1400-1399 انجام شد. کرت های اصلی شامل آبیاری در چهار سطح (40، 60، 80 و 100 درصد نیاز آبی گیاه) و کرت های فرعی شامل الگوی کشت در چهار سطح (کشت مخلوط افزایشی 100 درصد ذرت+ 50 درصد ماش، کشت مخلوط جایگزینی 50 درصد ذرت+ 50 درصد ماش و کشت خالص ماش و ذرت) بودند. برای بررسی کارایی کشت مخلوط از دو شاخص نسبت برابری زمین (LER) و نسبت برابری آب (WER) استفاده شد. نتایج نشان داد که کارایی مصرف آب محصول ماش در دو الگوی کشت مخلوط افزایشی و مخلوط جایگزینی به طور معناداری کم تر از کشت تکی ماش بود. بهره وری آب ماش در کشت مخلوط جایگزینی به طور متوسط 23 درصد بیش تر از کشت مخلوط افزایشی بود. بیش ترین بهره وری آب ماش در سطح آبیاری 80 درصد نیاز آبی و کشت تکی (51/0 کیلوگرم بر مترمکعب) اتفاق افتاد. بهره وری آب ذرت در همه الگوهای کشت با افزایش مقدار مصرف آب آبیاری کاهش پیدا کرد. بین بهره وری آب کشت مخلوط افزایشی و کشت تکی ذرت اختلاف معناداری وجود نداشت. بنابراین، بهره وری آب کشت مخلوط جایگزینی دارای تفاوت معنادار با دو الگوی کشت دیگر بود. بیش ترین مقدار LER به میزان 56/1 و 52/1 به ترتیب در کشت مخلوط افزایشی در 80 و 100 درصد نیاز آبی به دست آمد که معادل 56 و 52 درصد افزایش سودمندی زراعی نسبت به کشت خالص دو گونه به صورت تکی بود. WER در همه سطوح آبی و دو الگوی کشت مخلوط بیش تر از یک بود که بیان گر برتری کشت مخلوط با مقدار آب کم تر نسبت به کشت تکی است. مقدار WER کشت مخلوط افزایشی در همه سطوح آبیاری بیش تر از کشت جایگزینی بود. هم چنین، نتایج نشان داد که بیش ترین WER به مقدار 46/1 مربوط به تیمار کشت مخلوط افزایشی با سطح آب مصرفی 80 درصد است. مقایسه دو شاخص LER و WER نشان داد که به طور کلی کشت مخلوط باعث استفاده کاراتر از آب و زمین می شود. هم چنین، نتایج بیش ترین LER و WER در کشت مخلوط افزایشی و سطح آبیاری 80 درصد اتفاق افتاده است. بنابراین، کشت مخلوط افزایشی و استفاده از سطح آبیاری 80 درصد باعث کارآمدترین استفاده از منابع آب و زمین می شود.