بررسی عوامل کنترل کننده رسوب معلق رودخانه قره سو استان اردبیل با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی و رگرسیون چندمتغیره

مشاهدات فرسایش خاک و بار رسوب برای رودخانه ها در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در کشورهای در حال توسعه بسیار کم است و همچنین تولید و انتقال رسوب معلق در سیستم رودخانه ای دارای فرآیند پیچیده ای است که تحت تاثیر عوامل زیادی می باشد. یکی از این عوامل، ویژگی های فیزیوگرافی حوزه های آبخیز است که بخش مهمی از مطالعات فرسایش و رسوب بوده و اثر تعیین کننده ای در ویژگی های هیدرولوژیکی دارند. لذا هدف از مطالعه حاضر بررسی عوامل کنترل کننده رسوب معلق رودخانه قره سو استان اردبیل با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی (PCA) و رگرسیون چندمتغیره است. به منظور تعیین ارتباط بین متغیرهای مورد استفاده از جمله ارتفاع، مساحت، محیط، شیب، طول آبراهه اصلی، تراکم زهکشی، بارش بیشینه، زمان تمرکز، دبی، ضریب فرم حوضه، ضریب گردی، ضریب گشیدگی، شاخص شکل حوضه، نسبت لمنیسکیت، پوشش گیاهی و سازندهای فرسایش پذیر با رسوب هر حوضه، ابتدا از آزمون همبستگی پیرسون جهت ارزیابی میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته (رسوب) و سپس از تحلیل رگرسیون چند متغیره گام به گام استفاده شد. همچنین جهت شناسایی عوامل تاثیرگذار بر میزان تولید رسوب حوضه از بین متغیرهای موجود، از روش تحلیل مولفه های اصلی استفاده شد. نتیجه بررسی ارتباط بین متغیرهای حوضه با رسوب نشان داد که مقدار رسوب تولیدی با متغیر زمان تمرکز، همبستگی مثبت داشته و در سطح 5 درصد معنی دار بوده است. همچنین نتایج تحلیل مولفه های اصلی نشان داد که چهار عامل مساحت، طول آبراهه اصلی، زمان تمرکز و ضریب کشیدگی به ترتیب با 230/37 درصد، 735/24 درصد، 950/16 درصد و 849/9 درصد از واریانس تمامی متغیرهای پژوهش را تبیین می کنند که نشان می دهد 4 عامل مذکور بیش از 88 درصد تولید رسوب در حوضه قره سو را بر عهده دارند. نتایج حاضر ضمن معرفی عوامل تاثیرگذار بر میزان تولید رسوب در حوزه آبخیز قره سو، می تواند برای برآورد رسوب به مناطق فاقد آمار تعمیم داده شود.