چگونگی مواجهه متکلمان امامیه با مفاد فیزیک هیات قدیم درباره معجزات کیهانی

علم هیات قدیم که به دلیل شهرت بطلمیوس، با نام هیات بطلمیوسی نیز از آن یاد می شود، از دو بخش هیات ریاضی و هیات فیزیک تشکیل شده است. در بخش هیات فیزیک، طرح مباحثی مانند: امتناع خرق و التیام افلاک، ماهیت فسادناپذیری و جاودانگی افلاک، فرورفتگی و محکم شدن کواکب در افلاک باعث شده بود تا معجزات کیهانی مانند معراج، رد الشمس و شق القمر به چالش کشیده شود. بنابراین ضروری بود که مکاتب کلامی و متکلمان مسلمان، دیدگاه خود درباره تطبیق یا عدم تطبیق دیدگاه این هیات با آموزه های اسلامی درباره معجزات کیهانی را اعلام کنند. پژوهش حاضر با تبارشناسی میان رشته ای و با رویکردی تاریخی به روابط دو علم هیات قدیم و کلام اسلامی پرداخته و با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین چگونگی مواجهه متکلمان امامیه با فرضیه هیات بطلمیوسی درباره معجزات کیهانی، پرداخته است و به این نتیجه دست یازیده است که متکلمان امامیه با توجه به رویکرد فلسفی یا غیر فلسفی خود در برابر این چالش، یکی از چهار نوع مواجهه را یعنی «سکوت»، «قبول چالش و دفاع از عقاید دینی»، «جمع بین آموزه های علم کلام و هیات با تصرف در مباحث علم هیات» و در نهایت «جمع بین آموزه های علم کلام و هیات بدون تصرف در دیگری» برگزیده اند.