بررسی اثربخشی آموزش مجازی دروس آزمایشگاهی دانشجومعلمان رشته آموزش شیمی در دوران کرونا

با شیوع کووید-19 و تعطیلی دانشگاه ها، امکان برگزاری حضوری آزمایشگاه های شیمی از بین رفت و دانشگاه ها به ناگزیر، راه حل های جایگزین را برای ارائه دروس آزمایشگاهی به کار گرفتند. دانشگاه فرهنگیان هم همانند سایر مراکز دانشگاهی به آموزش برخط روی آورد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی میزان تسلط به مهارت های رایانه ای و سواد دیجیتالی و هم چنین کیفیت آموزش و اثربخشی آموزش مجازی دروس آزمایشگاهی شیمی از دیدگاه دانشجومعلمان رشته آموزش شیمی دانشگاه فرهنگیان بوده است.

پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ زمانی، مقطعی- عرضی بود. داده های پژوهش با استفاده از روش توصیفی-پیمایشی، به دست آمده است. جامعه آماری پژوهش، شامل دانشجومعلمان رشته آموزش شیمی در پردیس ها و مراکز آموزش عالی دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی 1401- 1400 بود که تجربه آموزش حضوری و مجازی دروس آزمایشگاهی شیمی را داشتند. ابزار مطالعه، شامل یک پرسش نامه محقق ساخته با 25 گویه در مقیاس 5 درجه ای لیکرت بود. روایی پرسش نامه توسط 5 نفر عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان تایید شد و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ، 97/0 محاسبه گردید. پرسش نامه در قالب گوگل فرم تهیه شد. پس از کسب مجوزهای قانونی، لینک پرسش نامه از طریق ایمیل برای گروه هدف ارسال و از آن ها درخواست شد که در صورت رضایت، پرسش نامه را تکمیل کنند. 180 نفر از دانشجویان، پرسش نامه را تکمیل و باز ارسال کردند. داده های حاصل با کمک نرم افزار SPSS20 و با روش های آماری توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

در مجموع، نظر شرکت کنندگان نسبت به میزان برخورداری از مهارت های رایانه ای و سواد دیجیتالی، مطلوب گزارش شد (38/4  و 05/0<p). در مولفه های کیفیت آموزش (22/3  و 05/0<p) و میزان اثربخشی آموزش مجازی دروس آزمایشگاهی شیمی (15/3  و 05/0<p)، نتیجه نسبتا مطلوب به دست آمد. تفاوت میانگین نمره مولفه های پژوهش با توجه به سال ورود به دانشگاه، از نظر آماری معنی دار نبود؛ اما بین میانگین نمره مولفه کیفیت آموزش با توجه به جنسیت دانشجومعلمان از نظر آماری تفاوت معنی داری وجود داشت. آزمون تعقیبی توکی نشان داد که شرکت کنندگان پسر، میانگین نمره بیشتری در مولفه کیفیت آموزش نسبت به شرکت کنندگان دختر کسب کردند. نظر دانشجویان در دو گویه «من از برگزاری واحدهای آزمایشگاهی به صورت مجازی راضی بودم» و «سطح یادگیری در کلاس های برخط آزمایشگاه شیمی خوب بود»، نامطلوب گزارش شد.

نارضایتی پاسخ دهندگان از برگزاری واحدهای آزمایشگاهی شیمی به شیوه مجازی و مطلوب نبودن سطح یادگیری آنان در کلاس های برخط آزمایشگاه های شیمی، نشان دهنده این است که میزان رضایت از آموزش مجازی دروس آزمایشگاهی شیمی ارائه شده به صورت مجازی، مطلوب نبوده است. ممکن است بین رضایت بیشتر از کیفیت آموزش در گروه پسران و احتمال اشتغال به کار و کسب درآمد آن ها ارتباط مستقیمی وجود داشته باشد. می توان نتیجه گیری کرد که بهترین روش برای بهبود کیفیت آموزش برخط، ترکیبی از سواد دیجیتالی، مهارت های رایانه ای، خلاقیت و استفاده از ابزارهای آموزشی مختلف و روش های یاددهی- یادگیری فعال است. این نتایج، می تواند در اختیار مدیران و برنامه ریزان دانشگاه فرهنگیان و وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد و به آن ها کمک کنند تا برای جبران کمبودهای احتمالی در شایستگی حرفه ای دانشجومعلمان رشته شیمی در زمینه واحدهای آزمایشگاهی ارائه شده به صورت مجازی، راهکارهای عملیاتی به کار ببرند.