تاثیر جایگزینی کنجاله سویا با پودر بقایای کشتارگاه طیور بر مصرف خوراک و فراسنجه‎ های شکمبه‎ ای میش ‎های شیری دالاق

 در جامعه امروز که با افزایش قیمت اقلام خوراکی مواجه هستیم، استفاده از فرآورده های فرعی کشاورزی، کارخانجات صنعتی و ضایعات کشتارگاه های دام و طیور و صنایع لبنی در دامپروری بسیار حائز اهمیت است. یکی از این فرآورده های فرعی، پودر ضایعات کشتارگاه های صنعتی طیور است که در حین تولید و فرآوری گوشت مرغ حاصل می شود. جایگزینی موفق این ضایعات با منابع پروتئینی مانند کنجاله سویا که بخش اعظم آن وارداتی است ضمن ایجاد تعادل بین پروتئین غیر قابل تجزیه و پروتئین تجزیه پذیر در شکمبه و منبع پروتئین با کیفیت بالا، سبب کاهش هزینه جیره های مصرفی و بهبود وضعیت اقتصادی تولید در دامداری ها و جلوگیری از آلودگی محیط زیست خواهد شد. با توجه به موارد گفته شده هدف از این پژوهش، تاثیر جایگزینی پودر بقایای کشتارگاه طیور با کنجاله سویا بر مصرف خوراک و فراسنجه های شکمبه ای میش های شیری دالاق بود.

مواد و روش‎ها :

در این آزمایش از 24 راس میش 3 شکم زایش نژاد دالاق با میانگین وزن 3/7±36/2 کیلوگرم در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار و شش تکرار استفاده شد. تیمارها شامل: تیمار شاهد (جیره بدون پودر بقایای کشتارگاه طیور)، تیمار دوم (جیره ای با 33 درصد جایگزینی)، تیمار سوم (جیره ای با 67 درصد جایگزینی) و تیمار چهارم (جیره ای با 100 درصد جایگزینی پودر بقایای کشتارگاه طیور به جای کنجاله سویا) بودند. دام ها در هر تیمار بعد از اطمینان یافتن از سلامت در قفس های انفرادی به مدت 42 روز نگهداری شدند. میش ها به صورت هفتگی توزین می شدند و خوراک داده شده و پس آخور هر دام به صورت روزانه برای محاسبه ماده خشک مصرفی ثبت می شد. نمونه گیری از مایع شکمبه در روز 42 آزمایش صورت گرفت. مایع شکمبه در زمان قبل از خوراک دهی صبح  (ساعت صفر) و در ساعت های سه و شش بعد از خوراک دهی توسط سوند مری گرفته شد، سپس مقدار pH مایعات شکمبه بلافاصله پس از استحصال، توسط دستگاه pH متر دیجیتالی سیار  که در همان محل نیز کالیبره شده بود، اندازه گیری و ثبت گردید. برای اندازه گیری نیتروژن آمونیاکی مایع شکمبه، از نمونه های 3 ساعت بعد از خوراک دهی صبح استفاده شد. نمونه مایع شکمبه بعد از اندازه گیری pH با استفاده از پارچه 4 لایه متقال صاف شده و سپس شیرابه حاصل با اسید کلریدریک  0/2 نرمال به نسبت 5 به 1 رقیق گردید و تا روز آزمایش در دمای 20- درجه سانتی گراد نگهداری شدند. برای تعیین میزان نیتروژن آمونیاکی شکمبه از روش برودریک و کانگ (1980) و با استفاده از دستگاه اسپکتوفتومتر  در طول موج 630 نانومتر استفاده شد. نمونه گیری از مایع شکمبه برای اندازه گیری جمعیت پروتوزوآیی در روز پایانی صورت گرفت. برای شمارش پروتوزوآ از روش دهرویتی و مالس (1984) استفاده شد. ابتدا بعد از صاف نمودن مایع شکمبه با پارچه متقال در یک لوله آزمایش پیچیده شده در فویل، 4 میلی لیتر مایع شکمبه ریخته شد، سپس به ترتیب 1 میلی لیتر فرمالین، 5 قطره رنگ متیلن بلو  (2 گرم متیلن بلو با 100 میلی لیتر آب مقطر به حجم رسانده شد) و در نهایت 3 میلی لیتر گلیسرول به محتوای لوله آزمایش اضافه گردید. عمل شمارش پروتوزوآ توسط استریومیکروسکوپ و عدسی با بزرگ نمایی X 40 بوسیله لام نئوبار صورت گرفت. برای هر نمونه 4 بار شمارش انجام گرفت و در صورتی که بین پروتوزوای شمارش شده تفاوت زیادی وجود داشت، شمارش تکرار می شد. در نهایت تعداد پروتوزوآ در هر میلی متر مایع شکمبه محاسبه شد. برای اندازه گیری اسیدهای چرب فرار، نمونه های 5 میلی لیتری از مایع شکمبه تهیه شد و به آنها 1 میلی لیتر اسید متافسفریک 25 درصد افزوده شد و در دمای 20 -درجه سانتی گراد تا زمان انجام آزمایش نگهداری شد. تعیین اسیدهای چرب فرار با استفاده از دستگاه گاز کارماتوگرافی انجام شد.آنزیم های شکمبه ای مورد آزمایش در بخش های مختلف شیرابه شکمبه طبق روش هریستو و همکاران (2001) استخراج گردید. به منظور بخش بندی آنزیم های مورد بررسی در شیرابه شکمبه به سه بخش جامد، خارج سلولی و درون سلولی ابتدا شیرابه (حدود 50 میلی لیتر) توسط دولایه پارچه متقال صاف گردید و مواد باقی مانده روی پارچه به عنوان بخش جامد در نظر گرفته شد. برای جداسازی بخش های پروتوزوایی و باکتریایی، ابتدا شیرابه با دورg 450 به مدت 5 دقیقه در دمای 37 درجه سانتی گراد سانتریفیوژ گردید. در نهایت نتایج حاصل از آزمایش با رویه GLM برنامه آماری  SASمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

میزان مصرف ماده خشک، وزن نهایی میش ها و مصرف خوراک تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند. در بین تیمارهای مختلف تفاوت معنی داری از نظر pH  و جمعیت پروتوزوآ در سه زمان ناشتا، سه و شش ساعت پس از تغذیه مشاهده نشد. در صورتی که غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت به نحوی که با افزایش میزان پودر بقایای کشتارگاه طیور در جیره، غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه نیز افزایش یافت و بیشرین غلظت آمونیاکی در تیمار صد در صد جایگزینی پودر بقایای کشتارگاه طیور با کنجاله سویا مشاهده شد (0/0046=p). تفاوت معنی داری از نظر غلظت استات، پروپیونات، بوتیرات، ایزووالرات، والرات و نسبت استات به پروپیونات در شکمبه مشاهده نشد، اما غلظت کل اسیدهای چرب فرار شکمبه تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت و با افزایش میزان پودر بقایای کشتارگاه طیور در جیره غلظت کل اسیدهای چرب فرار شکمبه افزایش یافت (0/0301=p). از نظر میزان فعالیت آنزیم های هیدرولیتیک کربوکسی متیل سلولاز و میکروکریستالین سلولاز (آویسلاز) در بخش های سلولی، خارج سلولی، جامد و کل در بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنی داری مشاهده نشد.

نتیجه ‎گیری:

 به طور کلی، نتایج این آزمایش نشان داد که جایگزینی کامل پودر بقایای کشتارگاهی طیور با کنجاله سویا بدون اثرات منفی در مصرف خوراک و سلامت شکمبه امکان پذیر است.