بررسی اقتصادی عوامل موثر بر تلفات مرغداری‎ های گوشتی استان آذربایجان شرقی

در حال حاضر صنعت تولید گوشت مرغ یکی از صنایع مهم اقتصاد کشور می باشد که با توجه به جایگاه آن در سبد غذایی خانوارها، اشتغال، جذب سرمایه و جایگاه آن در تولید، تبدیل به یک محصول استراتژیک در کشور شده است که در عین حال، یکی از فعالیت های با ریسک بالا می باشد. هر نوع اقدامی که بتواند ریسک این فعالیت را کاهش دهد، به دلیل کاهش نوسانات تولید و درآمد از سوی تولیدکنندگان بسیار مقبول خواهد بود. همچنین مصرف‎ کنندگان نیز به دلیل تثبیت بیشتر بازار منتفع خواهند شد. یکی از معیارهای مهم در این رابطه، میزان تلفات در مرغداری ها است که کنترل آن و انجام اقدامات لازم در خصوص مدیریت بهینه آن نهایتا منجر به افزایش سطح بهره وری و کاهش ریسک در این فعالیت می شود. عوامل متعددی بر میزان تلفات در مرغداری ها تاثیر می گذارند. استان آذربایجان شرقی یکی از استان های فعال در زمینه صنعت مرغداری است که در سال 2022 حدود 11 درصد تولید تخم مرغ و سه درصد تولید گوشت مرغ کشور را در اختیار دارد. این استان با تولید سالانه 98 هزار تن تخم مرغ و بیش از 82 هزار تن مرغ گوشتی به لحاظ میزان تولید تخم مرغ و مرغ به ترتیب رتبه های سوم و هشتم کشور را داراست. در این راستا، این پژوهش در جهت بررسی اقتصادی اثر عوامل مدیریتی، فنی و فناوری موثر بر تلفات مرغداری های گوشتی استان آذربایجان شرقی انجام شده است.

مواد و روش‎ها:

 در این مطالعه ابتدا با کمک کارشناسان و متخصصان حوزه طیور مجموعه ای از عوامل از ابعاد مختلف مدیریتی، فنی و فناوری که بر میزان تلفات و احتمال بروز آن در مرغداری ها تاثیرگذار باشند، مشخص گردید و سپس اطلاعات موبوطه با تکمیل پرسشنامه از مرغداری های گوشتی جمع آوری شد. متوسط تلفات جوجه های گوشتی در مرغداری به عنوان یک متغیر آستانه ای در نظر گرفته شد و جهت تحلیل داده ها و بررسی عوامل موثر بر کاهش تلفات از مدل لاجیت (با در نظر گرفتن سطح آستانه تلفات) بهره گرفته شد. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از تکمیل پرسشنامه به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی دو مرحله ای از 162 واحد مرغداری گوشتی در سطح استان آذربایجان شرقی گرد آوری گردید.

یافته‎ ها:

 نتایج مطالعه نشان داد تلفات در مرغداری های استان بین 3 تا 12 درصد متغیر بوده و میانگین تلفات برابر با 7 درصد است که کمتر از متوسط کشوری (10 درصد) است. نتایج نشان داد که تنها 37 درصد مدیران مرغداری در دوره های آموزشی نظام دامپزشکی و اداره جهاد کشاورزی شرکت نموده اند که بهتر است ضمن افزایش کیفیت دوره ها، طرح های تشویقی جهت شرکت مرغداران در این دوره ها فراهم شود. آماره نسبت راستنمایی (LR) معنی داری کلی رگرسیون را تایید نمود. مقدارR2  بین حداقل 0/457 تا حداکثر 0/712 برآورد شد که مقدار قابل قبولی می باشند. مقدار درصد صحت پیش بینی برآورد شده نیز بالغ بر 85 درصد بود که بر اعتبار کلی مدل تاکید دارد. برآورد آماره LM گریین موید آن است که مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس نیست. نتایج برآورد مدل لاجیت نشان داد از بین عوامل مدیریتی، متغیر های تحصیلات، شرکت درگردهمایی ها، سابقه فعالیت مرغدار و انجام اقدامات لازم در جهت کنترل حشرات و جوندگان و از بین عوامل فنی، متغیر های ظرفیت مرغداری، تعداد سالن، حصارکشی، نوع دان و جیره نویسی و از بین عوامل فناوری، سیستم گرمایش، سیستم سرمایش، نوع سیستم دانخوری، نوع سیستم آبخوری و سختی آب مصرفی، تاثیر معنی داری بر کاهش تلفات در مرغداری های گوشتی استان دارند. در این بین، بیشترین تاثیرگذاری مربوط به انجام اقدامات لازم جهت کنترل حشرات و جوندگان در مرغداری ها می باشد، بطوری که با اعمال کنترل می توان تا 64 درصد احتمال تلفات را کاهش داد. انجام حصارکشی و نصب سیستم دانخوری بشقابی اتوماتیک تا بیش از 44 درصد در احتمال کاهش تلفات تاثیرگذار می باشند. استفاده از سیستم گرمایشی جت هیتر و نیز دان از نوع پودری نیز هر کدام تا 40 درصد احتمال تلفات را کاهش می دهند. همچنین، استفاده از سیستم سرمایشی در احتمال کاهش تلفات تا 36 درصد تاثیر گذار است. استفاده از سیستم آبخوری از نوع سرپستانکی و نیز انجام جیره نویسی به صورت علمی بیش از 20 درصد احتمال تلفات را کاهش می دهند. تعداد سالن های جوجه ریزی، فاصله مرغداری با سایر واحد های پرورشی، میزان سختی آب مصرفی و ظرفیت مرغداری نیز از دیگر عوامل فنی و فناوری موثر بر کاهش تلفات می باشند. از دیگر نتایج تحقیق این است که احتمال کاهش تلفات در مرغداری های بزرگتر بیشتر از واحدهای کوچکتر است.

نتیجه‎ گیری:

 بر اساس یافته های تحقیق جنبه های مختلف مدیریتی، فنی و فناوری اثرات متفاوتی بر احتمال کاهش تلفات دارند. بررسی ها نشان داد که نه تنها استفاده و عدم استفاده از تجهیزات فنی در مرغداری ها مهم می باشد، بلکه نوع سیستم یا تجهیزات خاص مورد کاربرد نیز در احتمال کاهش تلفات تاثیرگذار هستند. از آنجا که طبق بررسی های انجام شده و نتایج حاصله در مرغداری ها رعایت این نکات در حد مطلوب نمی باشد، فلذا توصیه می شود مدیران مرغداری ها جهت کاهش تلفات این عوامل را بیشتر مدنظر قرار داده و همچنین در انتخاب سیستم یا تجهیزات خاص مرغداری، در انتخاب نوع آنها دقت لازم را مبذول نمایند.