سیر تحول مفهوم ملت در تاریخ معاصر ایران از «ملی گرایی» باستان گرایانه تا «ملت گرایی» اسلامی

مفهوم ملت یکی از مهم ترین مفاهیم تاریخ و اندیشه معاصر ایران است. از ابتدای قاجار تا نهضت تحریم، واژه «ملت» در ادبیات عمومی، به معنای کیش و آیین به کار می رفت. با شکل گیری جنبش های اجتماعی مردم ایران، به مرور واژه «ملت» به معنای جدید؛ یعنی جمعیتی که دارای یک هویت مستقل هستند، به کار رفت. این مفهوم چنان در تاریخ عینیت یافت که در دوران انقلاب اسلامی به یکی از واژه های کلیدی اندیشه رهبران انقلاب اسلامی تبدیل شد. سوال تحقیق، چگونگی سیر مفهوم «ملت» و تحقق عینی آن در تاریخ معاصر ایران است. یافته های تحقیق نشان می دهد مفهوم جدید «ملت» در ایران معاصر در پی تجربه های بزرگ تاریخی که جنبش های اجتماعی و جریان بیداری اسلامی را رقم زدند،  باورپذیر و امکان پذیر شد. این تجربه ها که ذیل ملت اسلام (به معنای کیش و آیین) شکل گرفت، مردم ایران را به یک «ملت» به معنای جدید تبدیل کرد.