تحلیل فرمالیستی خطبه 34 نهج البلاغه

فرمالیسم از مکتب های نقد ادبی معاصر است که از دیدگاه زبانشناسی، اثر را مطالعه می کند. این مکتب در روسیه و در میان جنگ جهانی اول شکل گرفت. 1930م اوج اقتدار آن بود. زبان شناسانی مانند بوریس آخن بام، شکلوفسکی و یاکوبسن از مهم ترین چهره های نظریه فرمالیسم هستند. تاکید اصلی و عمده نظریه، نقد فرم یا شکل اثر است و نگاه چندانی به محتوا یا درون مایه، بیوگرافی نویسنده و مسائل حاشیه ای اثر ندارد. تحلیل فرمالیستی خطبه 34 نهج البلاغه، موضوع پژوهش مقاله حاضر است. روش پژوهش مقاله برپایه روش تحلیلی توصیفی است که براساس رویکرد اسنادی، مواد، مولفه ها و مبانی فرمالیسم ساختارشناسی بررسی می شود. هدف مقاله، شناخت فرم و تبیین فرمالیستی متن خطبه، نوع رویکرد امام علی (ع) به کلام و شیوه به کارگیری این نظریه ادبی در خطبه 34 است. پرسش اصلی پژوهش در حول این محور می چرخد که نویسنده چگونه معانی ذهنی خود را در قالب واژگان ریخته و آنها را به جامعه مخاطبان ارائه داده است؟ فرم این واژگان یا این سازه های زبانی چگونه است؟ و متن خطبه 34، چه ویژگی های فرمالیستی دارد؟ نتایج این مطالعه نشان داد زاویه دید دانای کل، استیلا بر زیر و بم واژگان، نوع لحن، چرخش لحن و ایجاد بحث جدید در ضمن واژگان و افعال، بلاغت کلام و به کارگیری موسیقی خاص در آرایش واج ها، فرم منحصربه فردی به متن خطبه داده است.