تحلیل گفتمان ادبی خطبه توحید (1)

گفتمان (discourse) به طور کلی به بافت زبان در مراحل بالاتر از جمله اطلاق می شود. تحلیل گفتمان، یکی از ابزارهای تحلیل متون ادبی است که ارتباط بین ساختارهای گفتمان مدار و دیدگاه های اجتماعی حاکم بر تولید گفتمان را بررسی می کند، تحلیل گفتمان ادبی به عنوان یکی از فروع تحلیل گفتمان به بررسی و نقد متون ادبی از جنبه ساختارهای زبانی و بافت متنی و هماهنگی آن ها با بافت موقعیتی می پردازد. پژوهشگران ادبیات عموما خطبه توحید (1) را با تمرکز بر واحدهای مستقل زبان و بدون در نظر گرفتن بافت موقعیتی ایراد خطبه بررسی نموده و به کشف ابزارهای زیباسازی این اثر ارزشمند همت گماشته اند. اما پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و از منظر تحلیل گفتمان ادبی به بررسی ساختارهای مختلف خطبه براساس بافت موقعیتی آن پرداخته است. نتایج نشان می دهد که متناسب با موقعیت ایراد خطبه که سرگردانی در مسائل اعتقادی، و نیاز مردم به آموزش و تبیین مسائل معرفتی برای آنها می باشد، ساختارهای مختلف خطبه نه به عنوان صرفا ابزار زیباسازی متن بلکه به عنوان ابزاری درجهت آموزش مباحث پیچیده ی اعتقادی همچون توحید، آفرینش جهان و فرشتگانو انسان ونیز لزوم بحث نبوت و...به کار گرفته شده اند.