مقایسه ماده آلی خاک در تیپهای خالص و آمیخته بلوط در زاگرس شمالی (مطالعه موردی: جنگلهای آرمرده بانه)
گردآمدن درختان بهعنوان اصلیترین اجزای اکوسیستم جنگلها دارای پراکنش فضایی خاصی بوده و مشخصه های رویشگاهی و محیطی نقش بهسزایی را در این پراکنش دارند. گونه های درختی با تشکیل تیپ های جنگلی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر ویژگی های خاک از طریق تولید لاشبرگ بوده و نقش اساسی در کمیت و کیفیت ماده آلی خاک و آزادسازی عناصر غذایی خاک دارند. ماده آلی یکی از بخش های مهم خاک است که شامل بقایای بافتی گیاهان و جانوران، اجزا تجزیه نشده تا جزئی تجزیه شده آنان و ریزجاندارن مرده میباشد. وجود ماده آلی علاوه بر اینکه نشان دهنده حاصلخیزی و کیفیت خاک است، شاخص مناسبی برای باروری خاک بهشمار میرود که حاصل برهمکنش فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی است. ماده آلی با بهبود شرایط خاکدانهسازی، وضعیت تخلخل و نفوذپذیری خاک را بهبود میبخشد؛ بنابراین نقش مهمی در پایداری اکوسیستم داشته و به همین دلیل بررسی جنبه های مختلف آن یکی از ضرورت ها و پایه های اصلی در مطالعات کیفیت خاک، چرخه کربن و تغییرات اقلیم است. از آنجایی که اطلاعات بسیار کمی درباره ماده آلی قابل استخراج با آب گرم به عنوان یک شاخص کیفی از ماده آلی خاک در جنگلها وجود دارد و لزوم توجه به شناخت بهتر اثر پوششهای گیاهی مختلف بر خاک موجب پیشبینی دقیقتر اثر گونهها بر بومسازگان و مدیریت بهینه آنها برای مدیران و جنگلشناسان میشود. پژوهش حاضر به بررسی کربن آلی و نیتروژن خاک با روشهای استخراج با آب گرم و سرد بهعنوان شاخصی از تغییرات ماده آلی خاک در دو تیپ مازودار خالص و آمیخته ویول- مازودار در زاگرس شمالی (جنگل های آرمرده بانه) میپردازد.
مواد و روشها:
تعیین تیپهای جنگلی مختلف با استفاده از نظرات متخصصین جنگلشناسی و همچنین با استفاده از آماربرداری در منطقه مورد مطالعه صورت گرفت. در مطالعه حاضر ویژگیهای جنگلشناسی با 5 قطعه نمونه 400 مترمربعی تصادفی در هر تیپ اندازه گیری شد. همچنین خاک زیراشکوب تیپهای مورد مطالعه با استفاده از 10 نمونه ترکیبی از عمق 0-10 سانتی متری (پس از کنار زدن لایه لاشبرگ) برداشت شد. پس از انتقال نمونه خاکها با کیسههای پلاستیکی به آزمایشگاه، نمونه خاکها از الک دو میلیمتری رد و به دو قسمت تقسیم شدند. یک قسمت از نمونه ها بلافاصله به دمای 4 درجه سانتیگراد جهت اندازهگیری زیتوده میکروبی کربن و نیتروژن منتقل شد، قسمتی از نمونهها نیز در هوای آزاد جهت اندازهگیری کربن آلی و نیتروژن کل قرار گرفتند. پس از اندازه گیری متغیرهای مورد مطالعه، مقایسه آماری متغیرها در تیپهای جنگلی با استفاده از آزمون t مستقل و همبستگی آنها با ضریب همبستگی پیرسون مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته ها:
نتایج نشان داد که تفاوت معنیداری بین میزان کربن آلی خاک و نیتروژن کل خاک بین تیپهای مازودار خالص و ویول- مازودار مشاهده نشد. هر چند که مقادیر کربن آلی و نیتروژن قابل استخراج با گرم و سرد، زیتوده میکروبی کربن و نیتروژن در تیپ ویول- مازودار بیشتر بود؛ اما این تفاوت به غیر از کربن آلی قابل استخراج با آب سرد معنیدار نشد. بین کربن قابل استخراج با آب گرم با زیتوده میکروبی کربن و کربن قابل استخراج با آب سرد همبستگی معنیداری وجود داشت. همچنین بین نیتروژن قابل استخراج با آب گرم با زیتوده میکروبی نیتروژن و کربن همبستگی معنیدار مشاهده شد. در نهایت همبستگی معنیداری بین نیتروژن خاک با زیتوده میکروبی و نیتروژن قابل استخراج با آب سرد وجود داشت، اما ضریب همبستگی کمتر از همبستگی کربن آلی خاک با زیتوده میکروبی کربن و کربن قابل استخراج با آب سرد بود.
نتیجه گیری:
در بین درختان و خاک تاثیر متقابل وجود دارد. همانطور که رشد و تولید درختان به خصوصیات خاک ارتباط دارد، از طرف دیگر درختان با لاشبرگ و ویژگیهای منحصربهفرد خود بر خاک زیر اشکوب تاثیر میگذارند، بر اساس نتایج، می توان نتیجهگیری کرد که مواد آلی قابل استخراج با آب گرم را میتوان بهعنوان یک شاخص حساس از تغییرات کیفیت ماده آلی در خاکهای جنگلی استفاده کرد.
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.