مقایسه توابع توزیع ارتفاع بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl) در دو رویشگاه با فرم رویشی دانه و شاخه زاد و شاخه و دانه زاد
مدیریت پایدار و برنامهریزی اصولی منابع جنگلی به اطلاعات کارآمد و باکیفیتی از وضیعت حال و آینده جنگل نیازمند است. بررسی وضیعت فعلی و آینده توده های جنگلی، توصیف ساختار توده جنگلی و واکنش توده به عملیات پرورشی از جمله توانمدیهای توزیع های آماری در مدیریت جنگل به شمار میآید. مدلسازی توزیع فراوانیها عبارت است از نحوه پراکنش افراد یک جمعیت در طبقات مختلف، از آنجا که پدیده های طبیعی شامل انواع پیوسته و گسسته هستند، نحوه توزیع آنها نیز متفاوت و متنوع خواهد بود. استفاده از توزیع های آماری در جنگل از قدمت زیادی برخوردار است، به طوری که برخی از محققان سابقه آن را تا دو قرن نیز دانسته اند. جنگلهای زاگرس بهعنوان یکی از مهمترین ناحیه های رویشی ایران، اهمیت خاصی از نظر اجتماعی-اقتصادی و بومشناختی دارند. گونه غالب این جنگلها، گونه بلوط ایرانی (Q. brantii Lind) می باشد. این گونه بر حسب شرایط جغرافیایی و محیطی دارای رویشگاههای متنوعی در ناحیه رویشی زاگرس میانی است لذا انتظار میرود که این گونه دارای توابع توزیع احتمال متفاوتی در رویشگاههای متفاوت باشد. بنابراین در این پژوهش به بررسی توابع توزیع احتمال مشخصه ارتفاع در رویشگاههای دارای ساختار رویشی متفاوت بلوط ایرانی در جنگلهای شهرستان خرمآباد پرداخته شده است تا با انتخاب بهترین مدلها در رویشگاههای مختلف، اطلاعات مفید و سودمندی در اختیار مدیران و برنامهریزان جنگل در جهت حفظ و ارتقای این جنگلهای ارزشمند قرار داده شود.
مواد و روشها:
به منظور اجرای این پژوهش با انجام جنگلگردشیهای متعدد، دو منطقه با ساختار رویشی متفاوت شامل دانه و شاخهزاد (منطقه سفیدکوه) و شاخه و دانهزاد (منطقه قلعهگل) در سطح جنگلهای شهرستان خرمآباد در نظر گرفته شد. در هرکدام از این مناطق توده جنگلی به مساحت تقریبی سه هکتار انتخاب شد، این توده جنگلی به گونهای انتخاب شد که معرف جنگلهای منطقه باشد. توده جنگلی قلعهگل در ارتفاع 1850 متری از سطح دریا و دارای شیب متوسط 20 درصد، خاک بستر نیمه عمیق و جهت شمالی بود، همچنین توده جنگلی سفید کوه نیز در ارتفاع 1900 متری از سطح دریا با شیب متوسط 30 درصد، خاک بستر نیمه عمیق و جهت شمالی قرار داشت. در ادامه در هرکدام از این دو توده جنگلی انتخاب شده، ارتفاع تمامی درختان بلوط ایرانی که بلندی آنها بالاتر از 1/5 متر بود مورد آماربرداری صد در صد قرار گرفت. در مجموع در دو منطقه سفیدکوه و قلعهگل بهترتیب ارتفاع تعداد 458 و 348 اصله درخت بلوط ایرانی مورد اندازه گیری قرار گرفت. برای اندازه گیری ارتفاع درختان از دستگاه لیزری TruPulse 360 استفاده شد. در این پژوهش به منظور بررسی پراکنش طبقات ارتفاعی، با توجه به پیوسته بودن متغیر ارتفاع، از پرکاربردترین مدل های توزیع احتمال پیوسته در پژوهشهای زیستی شامل: وایبول دو پارامتره، گاما دو پارامتره، نرمال، لگ نرمال، بتا و جانسون استفاده شد، همچنین نیکویی برازش داده ها با استفاده از آزمون اندرسون-دارلینگ که از توان بالاتری در مقایسه با سایر آزمون ها برخوردار است، بررسی شد. برای تحلیل کلیه داده ها و رسم نمودارها نیز از نرمافزار Easy Fit 5.6 استفاده شد.
یافته ها:
نتایج نشان داد که اشتباه آماربرداری در منطقه سفیدکوه برابر با 4/45 درصد و در منطقه قلعه گل برابر با 2/82 درصد میباشد، میانگین ارتفاع درختان در منطقه سفیدکوه 6/76 متر و و دادهها بین دو مقدار 1/8 تا 18 متر توزیع یافتهاند، در حالی که در منطقه قلعه گل میانگین ارتفاع درختان اندازهگیری شده برابر با 7/54 متر و دادهها بین دو مقدار 1/53 و 14/04 متر قرار دارند. براساس مقادیر مربوط به چولگی و کشیدگی در دو منطقه جنگلی، میزان کشیدگی و چولگی در هر دو منطقه مثبت و در منطقه سفیدکوه بیشتر از منطقه قلعهگل میباشد که نشاندهنده تمرکز بیشتر دادهها در طبقات ارتفاعی پایینتر در منطقه سفیدکوه است. همچنین نتایج آزمون نیکویی برازش اندرسون-دارلینگ در منطقه سفیدکوه (دانه و شاخهزاد) نشان داد که مناسب ترین توابع توزیع احتمال (در سطح خطای پنج درصد) برای مدلسازی توزیع درختان در طبقات ارتفاعی به ترتیب جانسون sb و بتا میباشند، در منطقه قلعهگل (شاخه و دانهزاد) نیز مناسبترین توابع توزیع بهترتیب بتا و نرمال تشخیص داده شدند.
نتیجه گیری کلی:
در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد در مناطقی که جنگل بلوط دارای فرم دانه و شاخهزاد میباشد باتوجه به شکل توزیع (توزیع کمشونده)، جنگل دارای ساختار ناهمسال است و در مناطقی که فرم جنگل شاخه و دانهزاد میباشد جنگل بهسمت یک جنگل تک اشکوبه و همسال رفته است که دلیل عمده آن تخریبهای ناشی از رمه گردانی، قطع سرشاخه ها جهت تالیف دام و مصرف سوخت و همچنین استفاده بی رویه از محصولات فرعی است که در سطح این منطقه رخ داده است در حالیکه در منطقه سفیدکوه بر اساس مشاهدات میدانی آثار تخریب و دخالت انسانی کمتری در سطح منطقه مشاهده شد. همچنین با توجه به شکل توزیعهای بهدست آمده در دو رویشگاه مشخص شد که فرم رویشی درختان بر روی توابع توزیع ارتفاع درختان تاثیرگذار بوده است که این امر میتواند جهت حفظ و کنترل این جنگلهای ارزشمند اطلاعات مفید و سودمندی در اختیار مدیران، برنامهریزان و محققان قرار دهد.
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.