اثرات کود سیلیس بر کاهش تنش ناشی از شوری بر برخی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه شنبلیله

بررسی وضعیت اقلیمی ایران نشان می دهد که مناطق خشک و نیمه خشک اغلب در نواحی مرکزی ایران پراکنده هستند و شوری در این مناطق یکی از عوامل محدود کننده تولید محصول می باشد. شنبلیله یک جنس از خانواده Fabaceaeو یکی از محصولات مهم مناطق نیمه خشک است. این گیاه دارویی در درمان طیف وسیعی از بیماری ها مانند دیابت استفاده می شود. دانه های شنبلیله و برگ های آن سرشار از مواد معدنی، پروتئین و کربوهیدرات هستند. گسترش کشت شنبلیله در جهان باعث شده است که این گیاه در فصل رشد با تنش های محیطی غیرزیستی مواجه شود، بنابراین سیلیس در کاهش میزان تعریق و جلوگیری از مسیرهای فرعی تعریق نقش دارد. لذا این پژوهش با هدف ارزیابی اثر کود سیلیس در افزایش تحمل به شوری گیاه شنبلیله انجام شد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر کود سیلیس بر برخی ویژگی های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه خوراکی و دارویی شنبلیله در پاییز 1401 در شهرستان بهبهان به صورت گلدانی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در فضای باز بیرون دانشگاه انجام شد. تیمارها شامل تنش شوری در سه سطح (صفر، 75 و 150 میلی مولار کلرید سدیم) و کود سیلیس در دو سطح (صفر و 3 گرم در لیتر) و در مجموع 18 گلدان بود. بذر شنبلیله از یک فروشگاه معتبر بذر (فروشگاه فروش بذور سبزیجات رحیمی در شهرستان بهبهان) تهیه شده است. بذر شنبلیله در گلدان های پلاستیکی کوچک به ارتفاع 7 سانتی متر و قطر 8 سانتی متر پر از خاک باغچه، خاک برگ و پرلیت (نسبت 1:1:1) کاشته شد تا در نهایت در هر گلدان پنج بوته وجود داشته باشد.

نتایج نشان داد که در گیاه شنبلیله حداکثر طول ریشه (95/6 سانتی متر) و وزن خشک اندام های هوایی (046/0 گرم) در تیمار بدون تنش شوری (شاهد) و بدون مصرف کود سیلیس و کمترین طول ریشه (63/2 سانتی متر) و وزن خشک اندام های هوایی (03/0 گرم) در تیمار تنش شوری 150 میلی مولار و بدون مصرف کود سیلیس مشاهده شد. همچنین میزان کاهش فلورسانس کلروفیل (نسبت Fv/Fm) در پاسخ به تنش شوری در شرایط مصرف کود سیلیس کمتر از میزان کاهش مشاهده شده در تنش شوری بدون مصرف کود سیلیس بود. در تنش شوری 150 میلی مولار و استفاده از کود سیلیس 3 گرم در لیتر، میزان فلورسانس کلروفیل (نسبت Fv/Fm) 09/0 نسبت به تیمار تنش شوری 150 میلی مولار و عدم مصرف کود سیلیس بیشتر بود. بیشترین مقدار شاخص سبزی (SPAD) در شرایط بدون تنش شوری (60/11) و کمترین مقدار در تنش شوری 150 میلی مولار (30/2) به دست آمد که در سطح پنج درصد معنی دار بود. تنش باعث ایجاد اختلال در مسیر انتقال الکترون و تخریب بافت های مرتبط با فتوسنتز شده و به این ترتیب از مصرف بهینه انرژی گیاه جلوگیری می کند. در این مطالعه، تیمار سیلیس با کاهش اثرات منفی شوری شدید بر طول ریشه، وزن تر و خشک اندام هوایی و کلروفیل فلورسانس، سببب کاهش اثرات مضر شوری بر روی گیاه شنبلیله شد.

در این آزمایش مشاهده شد که کاربرد کود سیلیس در تنش شوری شدید، میزان کاهش فلورسانس کلروفیل را درمقایسه با عدم کاربرد آن به طور معنی دار کاهش داد. مطالعه حاضر نشان داد که افزودن کودهای سیلیکونی به خاک های شور اثرات منفی تنش شوری را در گیاه شنبلیله کاهش می دهد.