شناسایی طیف عامل های پرآزاری/ ناپرآزاری در جمعیت های قارچ Blumeria graminis f.sp. hordei عامل بیماری سفیدک پودری جو در مناطق مختلف ایران

بیماری سفیدک پودری با عامل قارچی Blumeria graminis f.sp. hordei یکی از مهم ترین بیماری های برگی جو با پراکنش جهانی است که در اغلب مناطق کشت جو در ایران نیز شیوع دارد. استفاده از رقم های مقاوم به عنوان موثرترین، کم هزینه ترین و سالم ترین روش کنترل این بیماری از نظر زیست محیطی شناخته می شود. به علت تنوع ژنتیکی بالا، قارچ عامل بیماری از توانایی زیادی برای ایجاد نژادهای فیزیولوژیک جدید و بی اثر کردن ژن های مقاومت برخوردار است. این مطالعه به منظور شناسایی طیف عامل های پرآزاری/ ناپرآزاری در جمعیت های قارچ عامل بیماری سفیدک پودری جو در مناطق مهم شیوع این بیماری در ایران، پایش تغییرات این عامل ها در سال های اخیر و بررسی وضعیت مقاومت تعدادی از رقم های تجاری داخلی (ایرانی) جو آبی به سفیدک پودری انجام شد.

خزانه های تله متشکل از 77 لاین و رقم، شامل رقم پالاس و 18 لاین ایزوژن نزدیک با ژن (های) مقاومت مشخص در زمینه ژنتیکی پالاس، یک سری تکمیلی شامل 34 رقم با ژن (های) مقاومت مشخص و یا نامشخص، به همراه 24 رقم تجاری داخلی در شرایط آلودگی طبیعی در شش ایستگاه تحقیقات کشاورزی شامل مشهد، قائمشهر، گرگان، زرقان، پارس آباد (مغان) و دزفول طی سه سال زراعی (98-1395) کشت شدند. ارزیابی واکنش ارقام و لاین های جو مورد بررسی نسبت به سفیدک پودری در مرحله گلدهی به روش دو عددی (Double digit) در مقیاس صفر تا 99 انجام شد. با در نظر گرفتن تیپ آلودگی یک تا چهار به عنوان واکنش ناسازگاری (مقاومت) و ناپرآزاری (Avirulence) و تیپ های آلودگی پنج تا نه به عنوان واکنش سازگاری (حساسیت) و پرآزاری (Virulence)، طیف پرآزاری/ ناپرآزاری جمعیت بیمارگر در مناطق مختلف تعیین شد.

یافته های تحقیق:

 نتایج این تحقیق، وجود تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه ای را در جمعیت های محلی این بیمارگر در مناطق مختلف کشور و بروز تغییراتی در طیف پرآزاری/ ناپرآزاری آن ها و ظهور فاکتورهای پرآزاری جدید برای برخی از گیاهان حامل ژن های مقاومت نشان داد. ژن های مقاومت Mlk و Mlk(1) طی هر سه سال زراعی و در همه مناطق و ژن های مقاومت Mla22، Mla23 و Mlh طی هر سه سال زراعی حداقل در دو منطقه از کشور، غیرموثر بودند. همچنین، ژن مقاومت mlo5 در همه مناطق اجرای آزمایش و ژن های مقاومت Mla3، Mla6، Mla9، Mla12، Mla13، Mla14 و Ml(Ru3) طی هر سه سال زراعی حداقل در سه منطقه موثر بودند. نتایج این مطالعه، ظهور فاکتورهای پرآزاری جدید برای ژن های مقاومت Mla، Mlg و MlCP را در برخی از مناطق کشور نشان داد. نتایج ارزیابی سری تکمیلی در مناطق مختلف کشور نیز موثر بودن مقاومت کلیه رقم های دارای یکی از آلل های ژن مقاومت mlo از جمله Viskosa، Wren، Alexis، Brenda و Chalice را در همه مناطق مورد مطالعه نشان داد. همچنین، اغلب رقم های تجاری داخلی طیفی از واکنش ها از نیمه مقاوم تا حساس را در مناطق مختلف نشان دادند.

با توجه به تنوع قابل ملاحظه در جمعیت های محلی عامل بیماری سفیدک پودری جو در مناطق مختلف کشور و ظهور فاکتورهای پرآزاری جدید برای برخی از ژن های مقاومت موثر و همچنین حساس یا نیمه حساس بودن اغلب رقم ها، تداوم تحقیقات مرتبط با پایش طیف فاکتورهای پرآزاری در جمعیت بیمارگر و شناسایی منابع ژنتیکی جدید مقاومت به بیماری ضروری است. همچنین، با توجه به موثر بودن ژن های مقاومت mlo، Mla3، Mla6، Mla9، Mla12، Mla13، Mla14 و Ml(Ru3) در مناطق مختلف کشور، منابع ژنتیکی دارای این ژن های مقاومت می توانند به عنوان والد مقاوم جهت تهیه رقم های مقاوم جدید در برنامه های به نژادی مورد استفاده قرار گیرند.